In de Atheense democratie mochten burgers in de volksvergadering een ostracisme eisen. Ostracisme (letterlijk: schervengericht) was een stemprocedure waarbij men de naam van een politiek leider die men wraakte op een scherf (Grieks: ostrakon) van een stuk aardewerk kon schrijven. De scherven werden verzameld en de persoon die het meest werd genoemd, werd voor een decennium verbannen uit de stad. Zodoende werd het schervengericht een politiek instrument om tegenstanders uit de weg te ruimen. Het functioneerde als machtsmiddel en werkte sociale uitsluiting in de hand.

Nu is ostracisme niet slechts een politiek fenomeen uit het verleden, maar een probleem van alle tijden. In de maatschappij en in de kerk. De psycholoog Kipling D. Williams onderzocht dit verschijnsel en deed een experiment. Hij liet deelnemers in een denkbeeldige trein zitten, drie op een rij. De middelste persoon was de persoon die sociaal uitgesloten werd door de twee anderen. Na afloop vertelden de ‘slachtoffers’ wat deze buitensluiting met hen deed: „Het is een vorm van elkaar de doodstraf geven”, merkte een deelnemer op.

Ostracisme is het stelselmatig negeren van iemand die anders denkt dan jij of er anders uitziet. Dat kan op de manier van keihard ”bashen” of driftig etiketteren. Meestal gaat het ‘netter’ en ontaardt het in een vorm van machtspolitiek. Daarbij wordt niet het open gesprek gezocht, maar worden beelden gekoesterd en wordt via stilzwijgend negeren het symbolische mes tussen de ribben gezet.

Hoe hiermee om te gaan? Romeinen 14 kan ons verder helpen. In de gemeente van Rome botste het tussen sterken en zwakken. We weten niet precies op welke punten de discussie zich afspeelde. Dit is wel zeker: men had verschil van inzicht over wat wel en wat niet gegeten mocht worden. Volgens de sterken mocht je alles eten en drinken. Volgens de zwakken mocht je alleen plantaardig voedsel eten. De ene groep was ruim, de andere nauw in het geweten. Over en weer veroordeelde men elkaar. De sterken vonden de zwakken veel te precies en veel te strak, de zwakken vonden de sterken veel te ruimdenkend en te weinig belijnd. Men maakte elkaar zelfs verdacht en twijfelde eraan of de ander wel oprecht geloofde. En ziedaar: geestelijk ostracisme in de praktijk. Zelfs werd het oordeel, dat alleen God toekomt, over elkaar geveld (Romeinen 14:10).

Het is zo mooi en krachtig dat Paulus niet voor de ene of de andere groep kiest. Hij is er niet op uit om een groep voor zich te claimen met een paar stevige oneliners. Het is schitterend om te zien hoe hij deze verstoorde verhouding gebruikt om de gemeente van Rome het belang van het woord ”elkaar” bij te brengen. Paulus zoekt de eenheid van de Geest. Beide groepen vermaant hij: „Laten we dan niet langer elkaar oordelen” (Romeinen 14:13). Wat dan wel? Laten we het goede voor elkaar zoeken, elkaars welzijn beogen. Datgene najagen wat de vrede en de onderlinge opbouw bevordert (Romeinen 14:19). Hoe doe je dat? Door elkaar allereerst te aanvaarden (Romeinen 15:7). Want dat is precies wat Christus gedaan heeft. Zonder enige voorwaarde heeft Hij u aanvaard, zegt Paulus. Hij heeft zowel sterken als zwakken aanvaard, in genade aangenomen. En in die diepe aanvaarding ligt de bron van aanvaarding van elkaar. Slechts vanuit de levende geloofsrelatie met Jezus Christus leer ik mijzelf kruisigen. Ik heb de kerk nodig om door de kracht van de Heilige Geest barsten te laten ontstaan in mijn ikkerigheid en mij open te breken voor anderen. Zo is iedere lokale gemeente een uitnodiging tot contextueel oefenen in allereerst luisteren naar anderen, door mijn oordeel op te schorten en in liefde te spreken over verschillen van mening en inzicht. Dan achten we de ander voortreffelijker dan onszelf (Filippenzen 2:3). Wie van de genade van Christus leeft, zal zich aangesproken moeten weten door Romeinen 14. Tegen ostracisme lijkt geen kruid gewassen. Maar het is Pinksteren geweest!

De auteur is predikant van de hersteld hervormde Victorkerk in Apeldoorn. In Weerwoord worden antwoorden gegeven op vragen over het christelijk geloof.