Een van de hoofdstuktitels In een Amerikaans boek over het leiderschap van Petrus luidt: ”The art of godly leadership”. Deze uitdrukking laat zich niet gemakkelijk vertalen. ”Godly” is een oud Engels woord en betekent zoveel als: in gehoorzaamheid aan God leven en het goede doen.

In het Bijbelse beeld van de Goede Herder komen we hier dichtbij. Een leider heeft allerlei rollen te vervullen. Maar één belangrijk kenmerk is dat hij zijn team moet leiden. De mensen voor wie hij verantwoordelijk is. Hij wijst hen de weg, hij leidt hen, hij zorgt voor hen, geeft aandacht aan hen. Hij motiveert hen, wijst hen de juiste richting.

Een goede leider leeft en werkt voor zijn team en is niet op zichzelf gericht. Een christelijke leider is een dienaar. En hij beseft dat hij door God bekleed is met gezag. Dit besef is essentieel om het idee van christelijk leiderschap te begrijpen en te praktiseren.

Een leider heeft kracht en macht nodig om zijn leiderschap goed te kunnen uitoefenen. Kracht is wat we zien als een goede leider aan het werk is. Hij is krachtig in zijn acties, laat denkkracht en daadkracht zien. Hij komt met krachtige ideeën en weet plannen om te zetten in daden.

Macht is wat je hebt omdat je bent aangesteld als leider. Macht is inherent aan je positie. Je hebt de positie van een leider en daarom heb je de autoriteit om besluiten te nemen. Macht is wel gebonden aan je rol en positie als directeur, voorzitter, manager, leider.

Macht ontvángen

Als we het hebben over leiderschap spreken we vooral over de kracht. Goede leiders laten daadkracht zien, ze realiseren plannen, het zijn mensen met power. Maar als we ons alleen daarop richten, draait het allemaal om onszelf. Dan zijn we trots op wat we realiseren, gaat het om mijn kracht, mijn prestatie en mijn succes. Ík ben de hoofdrolspeler en ík sta centraal in mijn zelfbeeld. Vanuit een Bijbelse visie op leiderschap moeten we vooral kijken naar de macht, de autoriteit die we krijgen en wat dat betekent voor ons gedrag, voor het denken over onszelf en ons handelen.

Om een goede leider te kunnen zijn hebben we beide nodig, macht en kracht. Een christelijk leider moet diep beseffen dat hij macht heeft ontvángen. Dat God mensen bekleedt met gezag met als doel dit ten goede te gebruiken voor de mensen aan wie ze leiding mogen geven.

Dat besef hebben we hard nodig, want wij kunnen niet goed met macht omgaan. Zelfs in de christelijke wereld zien we regelmatig dat christelijke leiders hun macht op een verkeerde manier gebruiken, niet goed met geld weten om te gaan of hun positie aanwenden om mensen onder druk te zetten of zelfs te misbruiken. We moeten er dus van doordrongen zijn dat we macht hebben ontvángen. En die mogen we niet gebruiken voor eigen eer, gewin of plezier.

Gezalfde koning

Indrukwekkend mooi kwam dit in beeld bij de kroning van koning Charles III. Het was een uitstekende illustratie van wat Gods bedoeling is met het geven van een koning aan het volk en welk leiderschap daarbij hoort. Een koning is koning bij de gratie van God.

Tijdens het eerste deel van de kroning werd Charles ontkleed; zijn waardigheid werd hem ontnomen. Tot hij letterlijk in zijn hemd stond, achter een scherm, onzichtbaar voor het volk. Dit laat zien dat het helemaal niet om hem gaat, om zijn naam of prestaties.

Nog duidelijker werd dit getoond in de zalving. Een ceremonie met een diepe betekenis, die helemaal teruggaat op het Oude Testament en de uiteindelijke bedoeling van God met het koningschap. Een gezalfde koning beseft: ik ben gekomen om te dienen, ik ben maar een mens en ik heb in alles de kracht en de wijsheid van God nodig om een goede koning te worden.

Bij een christelijke koning of leider gaat het niet om zijn kracht, privileges of positie. Het gaat erom in hoeverre hij zijn macht gebruikt om te dienen op de plaats die God hem geeft. De koning moet rechtvaardig regeren en barmhartig zijn, vrede zoeken, de kwetsbaren beschermen.

De Almachtige geeft macht aan een sterfelijk en zondig mens om in de naam van Hem macht uit te oefenen. Je bent koning, maar je moet dienen. Zo wordt macht getemd. En dat is nodig. Macht is gevaarlijk. Het zijn sterke benen die de macht kunnen dragen.

Psalm 8

Dit geldt niet alleen voor koningen, presidenten en directeuren. Dit geldt voor ieder mens die vanuit de Bijbel wil leven. God heeft ons mensen macht, heerschappij gegeven. Voor de zondeval. Daar zijn we niet goed mee omgegaan. We gebruikten onze macht voor onszelf. Met een rampzalig gevolg: de zondeval van Adam en Eva in het paradijs.

Toch houdt die macht, de heerschappij die God de mens gaf, niet op na de zondeval. „Gij doet hem heersen over de werken van Uw handen”, zingen we in Psalm 8. De mens werd bekleed met macht. Hij is echter geneigd en legt het erop aan om die macht te gebruiken met een gerichtheid op zichzelf.

Daarom is naast macht vooral wijsheid nodig, inzicht in hoe je je leven moet leiden, hoe je met macht moet omgaan. Van oudsher hebben filosofen en wijzen begrepen dat iemand voor een goed leven wijsheid nodig heeft. Ook de Bijbel is een boek vol wijsheid; sommige Bijbelboeken noemen we zelfs wijsheidsliteratuur.

Spiegel

Koning Salomo is zich hiervan bewust als God hem vraagt wat hij wil ontvangen. Wijsheid. Hij vraagt om een wijs hart. Dat is ook nodig voor christelijk leiderschap.

Leiders moeten wijs, nederig, gehoorzaam en dienend zijn. Een leider moet bereid zijn verantwoording af te leggen en open te staan voor kritiek en correctie. Denk eraan dat de profeten in het hele Oude Testament de koningen telkens weer tot de orde moesten roepen.

Laten we onszelf voor deze spiegel zetten en tot de erkenning komen dat we het allemaal moeilijk vinden om met macht om te gaan. Dat we van nature een grote onbekwaamheid hebben. En die houdt in dat we onszelf te belangrijk vinden, onszelf te veel als het middelpunt zien.

En –eerlijk is eerlijk– uiteindelijk stellen menselijke leiders toch teleur. Alleen in Jezus zien we hoe God leiderschap bedoeld heeft. Wat het is om macht te hebben en toch de ander te dienen. Hij is de ware Koning, de Vredevorst.

De auteur is senior onderwijsadviseur leiderschap en coaching bij Driestar Onderwijsadvies.
Dit artikel is een verkorte versie van zijn bijdrage aan een seminar Educational Christian Leadership op 24 en 25 mei in Gouda. Het werd georganiseerd door Driestar hogeschool, met en voor haar internationale partners.