In Johannes 17 spreekt Jezus over zijn missie die bijna volbracht is en over de missie die voor zijn volgelingen in het verschiet ligt. Dat wordt geen gemakkelijke tocht; vele martelaren zullen er zijn. Jezus bidt daarom of zijn volgelingen één mogen zijn, zoals Hij en zijn Vader, en of ze samen mogen volharden.

In zijn eerste rondzendbrief kondigt ook Petrus aan dat het zwaar wordt en dat er een ”vuurproef” aankomt voor volgelingen van Jezus. Vaak betekent dit een breuk met groeperingen zoals verenigingen, soms ook met familie. Men wordt belasterd en uitgescholden en moet lijden. Maar vervolgens zegt Petrus iets fascinerends: het lijden is een teken van de goede weg die ze gaan. Met zijn brief wil hij zijn lezers bemoedigen en aanmoedigen: „Houd moed en volhard.” Iedereen heeft immers wel momenten van zwakte, van willen opgeven, van tegen de grenzen van het eigen kunnen aanlopen.

Handelingsperspectieven

Hoe bereid je je voor als je hoort dat je het zwaar gaat krijgen? Zowel in de brief van Petrus als in de afscheidsrede van Jezus zitten handelingsperspectieven voor christenen. Toen en nu.

De brief roept christenen ertoe op zich te verheugen in het lijden dat gerelateerd is aan de gevolgen van hun christen-zijn. Ook worden ze opgeroepen om het goede te blijven doen, te volharden en hun leven toe te vertrouwen aan hun Schepper.

Voor militairen is lijden voor een hoger goed een herkenbaar thema. We doen wat we doen vanwege het ideaal waar we naar streven en zijn zelfs bereid om ons leven daarvoor te geven. Maar waarschijnlijk zijn in de praktijk onze collega’s, onze buddy’s, nog wel belangrijker dan het hoge doel. Als het lood door de lucht vliegt, vecht een militair misschien niet voor God of vaderland, maar voor degene naast hem in de schuttersput. Daarvoor gaan we door het vuur. Daarvoor leren we met teleurstellingen om te gaan. We trainen om te kunnen doorgaan waar anderen moeten stoppen.

Samen sta je sterker

Jezus roept in zijn afscheidsrede op tot één zijn, zoals Hij en de Vader dat zijn. Samen komen en samen blijven en zo anticiperen op een aanstaande beproeving. ”Samen sta je sterker” is hier een belangrijke achterliggende boodschap, die mij als militair bijzonder aanspreekt. Door samenwerking en eensgezindheid combineer je individuele kracht tot een groter geheel. Samen ben je in staat tot prestaties die het individuele overstijgen. ”Samen zijn” is ook elkaar steunen en óp elkaar kunnen steunen. Je vindt en biedt troost bij tegenslag en motiveert elkaar om door te gaan. Om moed te houden. Om samen geloof te houden.

Samenwerking en eensgezindheid zijn essentieel voor militairen bij de uitvoering van hun taken. Dit geldt bijvoorbeeld voor de 300 landmachtmilitairen die op dit moment in Litouwen zijn gestationeerd om Rusland af te schrikken. Die indien nodig het NAVO-grondgebied met hun leven zullen verdedigen. Net zo goed geldt dit voor het kleine team van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie, als die op een zaterdagavond wordt opgeroepen bij een verdacht pakketje op een station in Nederland. Ze weten allemaal dat ze hun taak alleen samen kunnen volbrengen.

Verzorgingsstaat

Ook in de bredere context in onze wereld is er de noodzaak om samen te komen en samen te blijven als men beproefd wordt. De wereld wordt beproefd, Europa wordt beproefd, wij als Nederlandse bevolking worden beproefd.

Het lijkt of na de coronacrisis alles wat ons dierbaar is op losse schroeven is komen staan. Onze welvaart, ons welzijn, het klimaat, de maatschappij (polarisatie). En op ieders netvlies staat de oorlog in Oekraïne.

Tegelijk leven we in een sterk geïndividualiseerde samenleving. Iedereen heeft recht op zelfontplooiing, maar daar zitten grenzen aan. Liberalen stellen: „Individuele vrijheid houdt op, daar waar de vrijheid van een ander wordt beperkt.” Een mooi uitgangspunt, maar ik mis hierin de aandacht voor het collectieve belang en de rol en verantwoordelijkheid die iedereen daarbij heeft. Is Nederland niet een verzorgingsstaat, waarin we voor elkaar willen zorgen? Of is dit het land dat we hadden willen zijn en zijn we van ons pad afgedwaald?

Je hoeft jezelf niet te verloochenen in een groep om samen een prestatie te kunnen leveren. Kameraadschap en onderlinge verbondenheid kunnen juist fungeren als fundament waarop een individu kan floreren.

John F. Kennedy

Nederland kan daarom wel wat meer ”samen” gebruiken. De Amerikaanse president John F. Kennedy zei niet voor niets: „Ask not what your country can do for you, but what you can do for your country.” (Vraag niet wat je land voor jou kan doen, maar wat jij kunt doen voor je land.)

De iconische uitspraak van Kennedy lijkt in Nederland weinig navolging te vinden. Hoe anders is het in Oekraïne. President Zelensky leidt 44 miljoen Oekraïners in hun strijd voor vrijheid en zelfbeschikking. Mensen met een ongekende saamhorigheid en vastberadenheid. Met bewondering kijk ik naar hen.

Ik hoop dat we in Nederland niet zoiets als een invasie van Russische soldaten nodig hebben om meer het belang van ”samenkomen en samen blijven” te zien. Laten onze recente tegenslagen en beproevingen een reden zijn om elkaar niet de rug toe te keren, maar elkaar juist de hand te reiken en de schouder te bieden.

Laten ze een reden zijn om een grotere bijdrage te leveren aan onze maatschappij.

Psalm 126

Wij zijn onderdeel van vele groepen. Wij zijn collega, gezinslid, buur, vriend, vriendin, huisgenoot, landgenoot. Voor welk ideaal zijn we bereid om te lijden of misschien iets in te leveren van onze rijkdom? Wat zouden we kunnen doen om het gevoel van ”samen” te versterken?

Samenkomen en samen blijven in goede tijden en ook als we beproefd worden. Laten we hier gezamenlijk aan blijven werken. In de hoop dat dit aanstekelijk werkt voor de mensen om ons heen. Mijn wens is dat we allemaal mogen weten en ervaren dat we er niet alleen voor staan en net als de dichter van Psalm 126 samen mogen ervaren en ontdekken dat „wie met tranen zaaien, zullen maaien met gejuich”.

De auteur is commandant van de Koninklijke Landmacht. Dit artikel is een verkorte weergave van zijn preek op 21 mei over Johannes 17 in de Oude Kerk van Amsterdam in het kader van het initiatief ”Het Hoge Woord”. Daarbij wordt eens per drie maanden iemand uit bijvoorbeeld de politiek of cultuur als preker uitgenodigd.