Historisch, educatief en cultureel centrum in Joods Gemeentegebouw Haarlem
Het Joods Gemeentegebouw aan de Lange Wijngaardstraat in het centrum van Haarlem wordt gerestaureerd. Een deel van het pand wordt ingericht als historisch, educatief en cultureel centrum. Het centrum zal onder meer een vaste presentatie over de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Haarlem, wisselende exposities, lezingen en discussies bieden.
Stadsherstel Amsterdam is sinds eind vorig jaar eigenaar van het gebouw. Bij de restauratie worden de vele monumentale onderdelen in het beschadigde interieur hersteld. Ontbrekende elementen worden gereconstrueerd. Het monumentale stucwerk in het pand is voorzien van acanthusbladeren, volgens Stadsherstel symbool voor de hoop en het optimisme over de florerende Joodse gemeenschap eind negentiende eeuw.
Het pand werd in 1887 gebouwd toen de synagoge van de Nederlands-Israëlitische gemeente te klein werd. In het Joods Gemeentegebouw werden alle met de Joodse gemeenschap verbonden functies en voorzieningen samengebracht, waaronder die van godsdienstschool, vergader- en bijeenkomstruimten, de secretarie, een kleine sjoel voor de doordeweekse synagogediensten en een mikwe (ritueel bad).
In de eerste bezettingsjaren van de Tweede Wereldoorlog, toen de Joodse bevolking steeds meer werd buitengesloten van het openbare leven, vond zij in het Gemeentegebouw wat vertier en culturele activiteiten. Er werden een bibliotheek, een kleuter- en fröbelschooltje en een café ingericht. In de wachtkamer van de mikwe werden douches geïnstalleerd omdat volksbaden verboden terrein werden.
Later confisqueerden de Duitsers het gebouw. Na de oorlog keerde slechts een kwart van de Joodse bevolking terug. Tot 1949 werden de religieuze diensten er gehouden. De synagoge werd verkocht en daarna werd elders een nieuw Joods religieus centrum in gebruik genomen.
In 1951 werd het pand verkocht aan de gemeente Haarlem, die er na een rigoureuze verbouwing de Verkeerspolitie in onderbracht. Toen zij rond 1975 vertrok, namen krakers het gebouw in bezit. De laatste kraker vertrok vorig jaar.
De gemeente Haarlem heeft in 2020 de buitenzijde en de fundering opgeknapt. „Het pand ziet er van buiten in goede staat uit, de littekens zitten van binnen”, aldus Stadsherstel. „Wij staan te popelen om het gebouw weer haar oude grandeur terug te geven.” In het pand worden ook kantoor- en bedrijfsruimtes en vijf appartementen gerealiseerd.