Psalmberijming uit 1773 is gedateerd maar blijft waardevol
De psalmberijming van 1773 wordt nog steeds hoog gewaardeerd, zo blijkt uit een onderzoek onder lezers van het Reformatorisch Dagblad. Ook zeven op de tien jongeren hebben er geen moeite mee om zo’n oud psalmboek te gebruiken. Er is dus alle reden om zuinig te zijn op ”1773”.
Het mag zeker opvallend genoemd worden dat een eeuwenoude berijming zoveel tevreden gebruikers kent. In een tijd van secularisatie, kerkverlating, kritiek op Bijbelvertalingen en aantrekkingskracht van evangelische bewegingen, was het niet vreemd geweest als ook het psalmboek van 1773 onder vuur lag. Zo’n oubollige tekst met onbegrijpelijke woorden en klassieke melodieën – daarmee jaag je een jonge generatie toch de kerk uit? Nu, dat blijkt mee te vallen.
Desondanks is bij een deel van de gebruikers –zowel jong als oud– ook onvrede over het oude psalmboek. Daarom is het de taak van gezin, school en kerk om kinderen en jongeren al vroeg liefde bij te brengen voor de berijmde psalmen. Het zingen in het gezin is een probaat middel, evenals het gesprek over de inhoud en de uitleg bij verouderde woorden of onbekende psalmen.
Want eerlijk is eerlijk, een deel van de kritiek is terecht. De voorbeelden zijn bekend: van verouderde woorden als outer, roodgekreten, muitgespan of een zinnetje als „stiet zelf dit rot” is de betekenis zelfs via Google nauwelijks te achterhalen. Daar komt bij dat in verschillende verzen nogal positief over deugden wordt gesproken, typisch voor het verlichtingsdenken van de achttiende eeuw. Weliswaar komen deugden ook voor in de kanttekeningen van de Statenvertaling en in toenmalige preken, maar dan niet met het doel om een brave hendrik over de bol te aaien.
Aan de manier waarop de psalmbundel gebruikt wordt, kleven nadelen. Sommige psalmen worden zelden gezongen. Psalm 84 heeft een dierbare tekst en melodie, maar mag dat de reden zijn waarom die zoveel vaker klinkt dan Psalm 83? Of is dat selectief omgaan met Bijbelgedeelten op grond van ons gevoel? Daar komt bij dat een berijming per definitie woorden toevoegt aan de oorspronkelijke tekst. Stille waters hebben ineens oevers, een hert ontsnapt aan jagers en weduwen worden onderdrukt. Zulke woorden verhogen de gevoelswaarde maar zijn niet in de Bijbel terug te vinden.
De Statenberijming van 1773 is dus zeker niet foutloos en al helemaal niet canoniek. Toch is het bekende psalmboek te waardevol om zomaar aan de kant te schuiven. Bijvoorbeeld omdat deze berijming mensen verbindt, van kleine kinderen tot demente bejaarden. En omdat die verbindt aan een eeuwenlange traditie van dichters en predikanten. Meer nog: omdat berijmde psalmen geen gedateerde menselijke uitvinding zijn, maar een kunstvorm die te vergelijken is met Bijbelse poëzie. God gaf die aan dichters als Mozes, Asaf en David om er Zijn Woord in vast te leggen. Niet zonder reden. Rijm en zang helpen bij het jong aanleren en onthouden van deze woorden en bij het ontsluiten van de geestelijke apotheek die in de Psalmen te vinden is.
