De kernvraag beslaat een breed terrein. Toch is het nuttig om ons compact te bezinnen op de vanzelfsprekendheid waarmee vrije markt en vooruitgang verbonden worden. Juist christenen belijden immers dat het leven niet maakbaar is en bezinning op ethische keuzes voortdurend vereist wordt, in wisselende situaties. Een kernvraag is dan: wat is de essentie van het economische aspect van het leven en het bestaan op aarde? Wie de vooruitgang centraal stelt, zweert bij de vrijemarkteconomie, met winstmaximalisatie en optimale aandeelhouderswaarde als ijkpunten en stimulansen.

Men neemt ondertussen voor lief dat die grenzeloze groei van grote conglomeraten van bedrijven (met dito financiële en sociale macht) natuurlijke hulpbronnen uitputten, ecosystemen bedreigen en sociale en economische ongelijkheid en onrecht veeleer bevorderen dan bestrijden. Bij een voortgezet beleid in deze geest zal blijken dat de vluchtelingencrisis onoplosbaar is, als de mensheid juist ook op sociaal en economisch gebied niet bereid is om wezenlijk gerechtigheid gestalte te geven. De energietransitie waartoe de klimaatcrisis ons dringt, roept nationaal en internationaal om een rechtvaardige verdeling van de daarmee verbonden lasten.

Bijbels gezien is juist de jacht naar steeds meer en steeds groter de heilloze weg van de dwaas in Lukas 12:13-21. Zijn egoïstische zelfgesprek toont onthutsend dat hij bij al zijn calculaties en overwegingen geen plaats voor God inruimt. Dat blijkt de grootste misrekening te zijn. Echte economie heeft alles te maken met een verantwoorde huishouding, waarvoor je rekenschap moet afleggen aan de echte Eigenaar van hemel en aarde. Dan komen in de theologische en praktische bezinning andere factoren aan de orde dan de drijfveren van het vooruitgangsgeloof.

De kern van arbeidsverdeling en wat daarmee samenhangt, ligt verankerd in wederzijdse dienstbaarheid. Het economisch handelen is gericht op het elkaar dienen in eerlijkheid en oprechtheid. Zo’n Bijbels uitgangspunt vraagt in deze tijd van overmatige luxe en stuitende overvloed juist van christenen een fundamentele bezinning op de essentie van ons economisch handelen. Dat raakt enerzijds de grote macro-economische structuren en systemen en anderzijds mijn persoonlijke visie, houding en gedrag.

We moeten af van het idee als zouden kritiek op de vrije marktwerking en aandacht voor het milieu en voor gerechtigheid een soort evangelie en monopolie van de ”linkse kerk” zijn. Met dat vertekende beeld, dat het bij velen nog steeds goed doet, diskwalificeren orthodoxe christenen zichzelf. Het is in feite onverenigbaar met onze hoge, heilige roeping om als mens Gods te leven. Oog en hart hebben voor het kwetsbare, bedreigde en geschonden leven, vanuit de liefde tot God en de werken van Zijn handen, is fundamenteel voor Bijbelgetrouwe christenen. Zij willen in Gods kracht pal staan voor wat er Bijbels gezien echt toe doet. Zo mogen we de overheid erop aanspreken om schild voor de zwakken te zijn, terwijl wij dat zelf ook in praktijk proberen te brengen.

De echte vooruitgang ligt immers voor een christenmens in het steeds weer teruggaan naar de bron. De basis van alle leven is door de Schepper en Verlosser gelegd. Dan willen we graag dicht bij Zijn bedoeling met de kosmos blijven. Dat verdraagt zich niet met kortzichtig egoïsme, hebzucht en onrecht. Dat vraagt om voortgaande bekering. We voelen ons niet beter dan aanhangers van het vooruitgangsgeloof, maar we leven uit een andere bron. Dicht bij Hem Die gekomen is om te dienen, mogen we leren volgen in geloof. Zo is er pas echt sprake van perspectief. Het is een vrije markt waar we door de werking van de Heilige Geest ontspannen mogen leven en geven vanuit de genadige overvloed. Een rijker en heilzamer leven is niet denkbaar en het werkt aanstekelijk.

De auteur is emeritus hoogleraar Nieuwe Testament aan de TUA. Weerwoord gaat in op vragen die in deze tijd op christenen afkomen.