„Dit is verdriet dat je levenslang meedraagt, maar ik mag weten dat God erbij was, ook als we het niet begrijpen”, zegt Jo Tanis-Meijer. Zij was het jongste kind. Zij overleefde de watersnood van 1953, al was het ternauwernood.

Woensdagmorgen sprak ze in Oude-Tonge, in aanwezigheid van prinses Beatrix en de vele honderden die kwamen om te herdenken. De ouderen die de ramp meemaakten. De jongeren die de verhalen hoorden.

Tegen zich aan

Het is guur in Oude-Tonge; er is windkracht 6 voorspeld. In de rampnacht waaide het nog twee keer zo hard. Het was ook nog veel kouder. En donker.

Tanis was tweeënhalf jaar toen de zee de dijk bestormde, en het lage land erachter. In de arbeiderswoning aan de Battenoordsedijk, tussen Oude- en Nieuwe-Tonge, vluchtten vader en moeder Meijer met hun vijf jonge kinderen naar de zolder, en uiteindelijk het dak op. Moeder en drie meisjes kwamen al snel in het water terecht en verdronken.

Toen het huis afbrokkelde en het dak wegdreef, wisten Meijer en zijn twaalfjarige zoon zich in een boom te hijsen. Urenlang klemden ze zich vast aan de takken. Uiteindelijk moest Krijn loslaten. Zijn vader zag hem voor zijn ogen verdrinken.

Zelf hield hij zijn dochter dicht tegen zich aan. Ook toen hij op een balk naar een dijk dreef. Ook toen een helikopter hem naar Dirksland bracht. Ze waren de enige overlevenden van het gezin.

Jo herinnert zich het gezicht en de stem van haar moeder niet meer. „Er was geen moederschoot waar ik op kon kruipen.”

Immens verdriet

Ze overleefde de nacht dat „een ongenode gast” de eilanden binnenkwam, zoals ceremoniemeester Harteveld het zegt. „Het allesverwoestende, nietsontziende water.”

„Een kolkende, ijskoude watermassa bracht onvoorstelbare verwoesting en immens verdriet”, zegt burgemeester Grootenboer-Dubbelman. Negenenhalf jaar is ze eerste burger van Goeree-Overflakkee. Elk jaar woont ze de herdenking in Oude-Tonge bij, het zwaarst getroffen dorp in het rampgebied. Oude-Tonge betreurde 305 doden.

Nu wapperen de vlaggen halfstok. De oudere huizen in het dorp, zij hebben het meegemaakt en dragen de zoutsporen vaak nog in de muren. De oudere inwoners maakten het ook mee, en de watersnood trok diepe sporen. Zoals bij Jos de Boet, die 43 familieleden verloor en als enige overleefde uit het ouderlijk gezin, dat tien kinderen telde. Na de herdenkingsbijeenkomst in de roomse kerk gaat hij met prinses Beatrix in gesprek.

Het water nam

„De zee is sterk”, zingt gemengd koor Sint Cecilia. „De zee is breed en ik weet van alle keren dat hier het water kwam.”

„Het water was meedogenloos”, zegt de burgemeester. „De ramp sneed diep in onze ziel.”

Goeree-Overflakkee is met vereende krachten weer opgebouwd. De burgemeester noemt de moddermeisjes, de hulp uit heel Nederland, de adoptie van Oude-Tonge door de stad Haarlem. De dijken zijn hersteld, de deltawerken kwamen, klimaatverandering vraagt om alertheid, zegt Grootenboer. „We mogen het gebeurde nooit vergeten. Het water kwam, het water nam, maar het water overwon uiteindelijk niet.”

Niet klagen

De vader van de huidige Zuid-Hollandse commissaris van de Koning, Smit, was een van degenen die hielpen in het rampgebied. Hij roemt de inzet van burgemeester Van Dijk van Oude-Tonge, die in het boek ”De ramp” van Kees Slager niet zo positief werd getypeerd. Van Dijk was echter dag na dag in touw. „Leiding geven, waarschuwen, troosten. Tussendoor af en toe even slapen op de vloer van het gemeentehuis.”

Geestelijke nazorg was er destijds nauwelijks, zegt de commissaris. „Het credo was: Niet klagen, maar dragen, en bidden om kracht.”

Ook Smit noemt de actualiteit: de zeespiegel stijgt, de bodem daalt. „We zijn verplicht doortastend te blijven in de strijd tegen het water.”

Medeleven

De commissaris van de Koning valt geëmotioneerd stil als hij de betrokkenheid van prinses Beatrix typeert. Na de ramp deelde ze speelgoed uit aan berooide kinderen in het rampgebied. Later woonde ze herdenkingen bij. In 2003 was ze hier, in Oude-Tonge. En nu is de 85-jarige prinses er opnieuw, daags na haar verjaardag.

Kinderen uit het dorp hebben de watersnoodroute gelopen en werkstukken over de ramp gemaakt. Het resultaat staat in een boekje, en Hare Koninklijke Hoogheid krijgt het eerste exemplaar. Drie kinderen lezen een stukje voor. Ze hebben zich ingeleefd: „Op zolder. Ik ben heel erg bang. Ik hoor iedereen buiten roepen en schreeuwen.”

Brok verdriet

De kerkklok luidt. Dan volgt een stille tocht naar het massagraf. In de Heerendijk werden de doden ter aarde besteld, op 6 februari 1953 de eerste dertig, en er zijn er nog 281 gevolgd. De oudste was 91 jaar, de jongste achttien dagen oud. Hier liggen slachtoffers uit Oude-Tonge en ook een aantal uit Nieuwe-Tonge. En een korporaal die kwam helpen, maar op 4 februari door een ongeval bij zijn helikopter om het leven kwam.

Vele honderden belangstellenden, diep in hun kraag gedoken, staan te wachten tot de auto met het oranje vaantje voorrijdt en de prinses de dijk afloopt. De brandweer staat als erewacht achter het monument.

„Dit stuk dijk is één brok verdriet”, zegt ceremoniemeester Harteveld. Er worden kransen en bloemstukken gelegd. Uit een trompet klinkt het signaal taptoe. Dan worden de doden in stilte herdacht.

Op elke steen staan twee namen. Op elke steen leggen kinderen nu een witte roos. Prinses Beatrix opent de rondgang langs de lange, lange rij graven.