Stilstaande tijd
Dat de tijd sneller lijkt te gaan als je ouder wordt, dat zal iedereen die de jeugd achter zich heeft gelaten beamen. Maar feitelijk gaan de jaren voor iemand van 30 jaar natuurlijk net zo snel voorbij als bij een pasgeboren baby. In beide gevallen duurt een jaar 365 dagen, ruim een half miljoen minuten.
Toch is daarmee niet alles gezegd. Over het begrip tijd hebben al veel wetenschappers zich het hoofd gebroken. Toen in het begin van de 20e eeuw Albert Einstein met zijn nieuwe visie op tijd en beweging kwam, stond de wetenschappelijke wereld op zijn kop. Einstein beweerde dat de tijd voor iemand die zich heel snel bewoog langzamer ging lopen. Niet alleen voor je gevoel, maar ook daadwerkelijk. En als je net zo snel gaat als het licht (ongeveer 300.000 km/s), dan staat de tijd zelfs stil. Met experimenten is later aangetoond dat Einstein het bij het rechte eind had.
De tijd kan dus langzamer gaan en in theorie zelfs stilstaan. Kan de tijd ook achteruit gaan? Nee, dat is onmogelijk. Toch is het wel zo dat onze ogen altijd geschiedenis waarnemen. Hoe verder het object wat we bekijken weg staat, hoe verder we terugkijken in de tijd.
Neem het licht van de zon. Tijdens de anderhalf miljoen kilometer die de lichtstralen naar de aarde moeten afleggen verstrijken er toch zo’n 8 minuten. We zien de zon dus zoals hij er 8 minuten geleden uitzag. En als we tijdens een heldere donkere nacht de sterren bekijken, komt er licht van allerlei leeftijden op ons netvlies. Misschien zelfs wel van sterren die al jaren niet meer bestaan, maar waarvan de laatste lichtstralen nog onderweg waren naar onze aarde.
Het kan gebeuren dat je op een nacht eerder wakker wordt dan je in slaap viel, maar dat komt omdat we in Nederland sinds 1977 de bijzondere gewoonte hebben om twee keer per jaar de tijd naar onze hand te zetten door allemaal tegelijk de klok een uur voor- of achteruit te zetten. Het idee erachter was dat dit energie zou besparen en de oliecrisis in de jaren 70 rechtvaardigde het besluit om de zomertijd in te voeren. Latere berekeningen wezen overigens uit dat deze besparing nihil is.
Ook als het geen tijd is om de klok te verzetten kun je eerder wakker worden dan in slaap vallen. Bijvoorbeeld als je een snelle vlucht van Amsterdam naar Londen boekt en je tijdens de hele reis slaapt. Maar dat is dan weer een gevolg van het feit dat alle landen om 12.00 uur de zon op het hoogste punt willen hebben staan. Daarom loopt de Big Ben achter ten opzichte van de Amsterdamse Westertoren – sinds de instelling van tijdzones precies een uur.
Tijd kan dus stilstaan, langzamer gaan, verzet worden, maar kunnen we ook zonder tijd leven? Nee, wij zijn onderworpen aan tijd en kunnen de secondewijzer niet ontlopen. Sinds de eerste tijdsaanduiding, „in den beginne”, ontstond er materie, licht en energie. Einstein heeft aangetoond dat deze dingen inderdaad zonder tijd niet kunnen bestaan. De woorden „dat er geen tijd meer zal zijn” uit Openbaring 10 vers 6 hoeven volgens de kanttekening bij de Statenvertaling niet te betekenen dat de tijd ophoudt te bestaan, maar wel dat de tijd van bekering voorbij zal zijn.
