Zwervend langs de kerken maak je kennis met de bewogen historie van Kent. Aan de hand van brochures zoals ”The original faith zone”, ”Visit churches in Kent”, ”Churches and cathedrals” en ”De middeleeuwse kerken van Romney Marsh” is historisch erfgoed te bezoeken.

Volgens ”The original faith zone” mag Kent als bakermat van het christendom in Engeland worden beschouwd. Nadat St. Augustine anno Domini 597 in Pegwell Bay aan wal stapte, ontstonden hier de eerste gebouwen waarin christenen samenkwamen. Ze varieerden van machtige kathedralen -zoals die van Canterbury- tot kleine kerkjes in de gehuchten van Romney Marsh. Elk vertelt een eigen verhaal. Een overwoekerd pad, een haveloos kozijn en een afgebladderde kerkdeur doen hier en daar vrezen dat het geestelijk leven momenteel geen bloeiperiode doormaakt. Desalniettemin beseft menig bezoeker dat wat hier de geslachten door verkondigd, gezongen en beleden is, nooit voorbijgaat.

Smokkelaars
Wij starten op een zomerdag in het idyllische Yalding, waar te midden van vele bewoonde oasthouses (waarin hop voor het bier gedroogd wordt) en naast een middeleeuwse brug de dorpskerk met haar typisch Engelse, stompe toren staat. Op het kerkhof zijn -ook al typisch Engels- de grafstenen schots en scheef gezakt. Lang niet elke naam kun je nog lezen. Grote tombes gaan schuil onder de klimop. Zacht mos bedekt de verweerde stenen. Een van de jongste -die van een vierjarig jongetje- dateert ook alweer uit 1942. „From mummie and daddie”, is erop geschreven. De bloemen die erbij staan, zijn vers.

Wat in Nederland treurwilgen zijn, zijn hier taxussen. In groten getale beschutten ze begraafplaatsen. Tegen de kerkmuur is een takje hop gewaaid. De belletjes zien eruit als kleine dennenappels, maar ze bestaan uit zachte schubbige blaadjes. De plant én het oasthouse waarin zij wordt gedroogd, staan afgebeeld op de geborduurde kussens die de kerkbanken binnen sieren. Ook een Maltezer kruis, schepen, kerken, bloemen en diverse heiligen komen we in kruissteek tegen. Er zijn maar weinig kerken zónder dergelijk handwerk, zo blijkt als we verder rijden.

In Yvychurch torent de St. George boven alles uit. Met z’n 43 meter lengte en z’n drie parallelle beuken is hij de grootste van Romney Marsh. Omdat het gebouw geen glas-in-loodramen heeft, moet het volgens onze gids toch door betrekkelijk arme mensen gebouwd zijn. Boven de deur hangt een tekst uit Genesis 28 die bezoekers doet beseffen dat ze niet zomaar een pand binnenstappen: „En Hij vreesde, en zeide: Hoe vreselijk is deze plaats! Dit is niet dan een huis Gods, en dit is de poort des hemels.”

Aan de kansel zit een luchtje. Hij schijnt wel eens vol brandy te hebben gezeten. Smokkelaars maakten in deze omgeving vaak dankbaar gebruik van de kerk als schuilplaats, als opslagruimte of als vluchtweg. Uit tijden van vervolging restten hier en daar namelijk nog onderaardse gangen die zij prima konden gebruiken. In het geval van Yvychurch zouden er zelfs tunnels door de smokkelaars zelf gemaakt zijn die de kerk met de plaatselijke pub verbinden. Volgens de overlevering konden sommige diensten niet gehouden worden vanwege alle smokkelwaar die er in de kerk was opgeslagen.

Zwarte magie
Bij de volgende stop -de St. Dunstan-kerk in Snargate- treffen we een dergelijk verhaal aan. Het dertiende-eeuwse gebouw deed volgens een brochure tijdens de negentiende eeuw ’s nachts dienst als „centrum van plaatselijke smokkelactiviteiten en andere meer gewaagde landelijke bezigheden!” Onze gids weet te vertellen dat het oostelijk deel van de kerk wel eens volledig geblokkeerd is geweest en dat daar achter allerlei contrabande was verstopt. „De douane kon dat wel zien, maar die was met zo weinig mensen dat ze tegen de grote groep smokkelaars niets durfde te beginnen.” Overigens schreef de predikant die de St. Dunstan van 1817 tot 1829 diende daar verhalen over. Hij bundelde deze zogenoemde ”Ingoldsby Legends” en legde daarmee een stuk historie én folklore uit de streek vast.

Een bordje langs de smalle weg die tussen vlechtheggen door kronkelt wijst naar de plaats Biddenden. „Pas op dat je hen niet overrijdt”, waarschuwt mijn reisgenoot. Een botsing ligt echter niet voor de hand. Het is hier vooral rustig. Alleen een onvoorzichtige das heeft in de afgelopen nacht het loodje gelegd toen een eenzame auto passeerde. Sommige kerken in deze omgeving staan op opvallend afgelegen plaatsen. Old Romney is daarvan een voorbeeld. De ramen bieden voornamelijk uitzicht op weiden en schapen. Binnen staan roze kerkbanken. De oorzaak is nogal triviaal: de twaalfde-eeuwse St. Clements vormde in 1963 het decor voor de smokkelavonturenfilm ”Dr. Syn”. De filmploeg bewerkte de banken met een kwast. En de doopvont in deze kerk heeft een deksel - geheel volgens de wet die dit in 1236 verplicht stelde, omdat het „heilige water” anders bloot zou staan aan zwarte magie.

Kolossale sleutel
Zo bijzonder als de banken in Old Romney is de klokkentoren van Brookland. Hij heeft een dak dat drie lagen telt waarvan de onderste bijna de grond raakt en is gebouwd met balken die afkomstig waren van scheepswrakken. Om de kerk, die los van de toren staat, binnen te kunnen gaan, moet je door twee ’staldeuren’. Ook hier verdient de loden doopvont de aandacht, want haar cilindervormige, Normandische stijl maakt haar tot een uniek exemplaar in heel Groot-Brittannië. Sinds een bruut geprobeerd heeft de doopvont te stelen, is zij stevig vastgemetseld.

De kerk van Fairfield ligt nóg verder buiten de bewoonde wereld. Wie door de velden aan komt rijden, kan haar al van grote afstand zien. Bij een van de laatste boerderijen stoppen we. Naast de deur hangt aan een bord de kolossale sleutel die we nodig hebben. Daarmee gewapend stappen we tussen grazende schapen door, richting de St. Thomas à Becket. De uit de Middeleeuwen stammende kerk heeft een achttiende-eeuws interieur met witgeschilderde banken een zwartomrande kansel die maar liefst drie verdiepingen telt. We klimmen erin, laten de stilte op ons inwerken, kijken door de ruitjes uit over de vlakte. Nog zachter dan we erin gingen, verlaten we het kerkje. De sleutel knarst in het slot, een schaap blaat vlak achter onze rug.

Voor meer informatie: 00-44-1622696165 of: tourism@kent.gov.uk of British Tourist Authorithy: 020-6890002.