Op 14 mei 1940, donderdag 80 jaar geleden, werd het stadshart van Rotterdam uiteengerukt door Duitse bommen. Meer dan 30.000 woningen lagen in puin of vielen ten prooi aan een enorme vuurzee. Bij wie het meemaakte, staat het voor altijd in het geheugen gegrift.
Families kregen in de oorlogsjaren vage brieven thuisgestuurd. Onder welke omstandigheden hun „krankzinnige” of „zwakzinnige” kind in de instelling overleden was, hoorden sommigen pas zeer recent. De ouders van de zwakbegaafde Annie Kok uit Elst (Utrecht) vertrouwden het niet. Ze hielden haar voor de zekerheid thuis.
Twee dagen na de capitulatie is Veenendaal nog steeds bezet door fanatieke SS-troepen die zich klaarmaken om zich dood te vechten.
Vrij denken de Amsterdammers te zijn, eindelijk vrij. Maar dan roffelen er schoten over de Dam. Drama ná 5 mei.
Het voelt eigenlijk fout. Om de huidige corona-crisis te vergelijken met de Tweede Wereldoorlog. En het voelt niet minder gevaarlijk om van spelende kinderen een lijntje te leggen naar de bevrijding. Want de huidige beperkende maatregelen zijn niet te vergelijken met een oorlog. Er is geen angst dat overkomende vliegtuigen bommen laten vallen, er zijn geen soldaten die aan de deur kunnen kloppen om je te arresteren. Er zijn geen gruwelijke concentratiekampen waar mensen bij honderdduizenden de dood in worden gejaagd. Er zijn geen treinen waarin mensen als vee worden vervoerd, een wisse dood tegemoet. Niets van dit alles.
Ze wisten dat ze veilig uit Duitsland thuis zouden komen; dat had de Heere hun beloofd. Maar het werd wel zwaar beproefd. J. Mijnders en A. de Waard –later beiden predikant– beleefden de bevrijding als dwangarbeider.
„Die oorlog gaat een keer voorbij, en ik wil met een vrije consciëntie uit de oorlog komen”, motiveerde ouderling A. Kaashoek van de gereformeerde gemeente in Benthuizen zijn besluit om niet mee te doen aan de zwarte handel. Zijn zoon is het nooit vergeten.
Buiten adem stormt Jan de keuken binnen. Hij struikelt bijna over de drempel. Zijn klomp stoot hard tegen de deurpost, maar hij merkt het niet. Moeder staat spek te bakken en er hangt een walm in de keuken. Als Jan haar ziet, begint hij opgewonden te praten: „Ze zijn al bijna in De Wijk! Oom Hendrik zegt dat er wel tien gepantserde wagens voor De Wijk staan! Hij heeft ze in de verte gezien toen hij met paard-en-wagen naar IJhorst was geweest. Nu komen ze vast gauw, en…”
Terwijl de meeste mensen in de wereld reikhalzend uitkijken naar het einde van de Tweede Wereldoorlog, gebeurt er nog veel. In Duitsland vallen in de laatste dagen tienduizenden doden. In Nederland wordt er vooral oorlog gevoerd aan de onderhandelingstafel. Ook na de bevrijding is de strijd nog niet voorbij. Volgens sommigen is dat pas in 1989 het geval.
„Eindelijk was het zover! De eerste Canadees die ik zag, was een grote soldaat. Op de Kerkweg, bij onze school, sprong hij uit een jeep en deelde chocolade uit. Op een kist zat een vrouw die nogal ruw werd kaalgeschoren.” Herinneringen die B. Oudijn (84) uit Ridderkerk altijd bijgebleven zijn.