De trouwe kerkgangers van Bru

Maandagochtend. Corry Kirpestein, eigenaar van De Rommelaere, een interessant rommelwinkeltje aan de Kerkstraat, zwaait de deuren open. Ze heeft ook tweedehands boeken, zegt ze. Maar voor theologie verwijst ze naar de winkel van haar dochter in Zierikzee, ”De Snuffelaer”.

„Bru is heel kerks”, zegt Corry Kirpestein, terwijl haar poes lui ligt te zijn boven op een stapel stripboeken. „Wat je hier 's zondags op straat ziet, zijn alleen maar kerkgangers. Bruinisse is, denk ik, het meest kerkelijke dorp van Schouwen-Duiveland. 's Zondags zitten alle winkels dicht, op een pas geopend restaurant na. Dat restaurant is van Rotterdammers. Die kennen het klappen van de zweep nog niet.”

Bruinisse telt drie kerken, zegt de eigenaresse van ”De Rommelaere”. Een gereformeerde kerk („die is heel licht, dat vind ik tenminste wel”), een hervormde kerk en een gereformeerde gemeente in Nederland. Bij welke van de drie ze zelf kerkt? „Wij rijden zondags het dorp uit, naar Zierikzee. Wij zijn christelijk gereformeerd.”

Aquadelta
Op de hoek Poststraat/Schoolstraat verrrijst het monumentale kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Nederland. In de consistorie doet ouderling C. W. J. Wolffensperger (81) het karakter van zijn dorp uit de doeken: „Toen aan de overzijde van de Grevelingendam het recreatiepark Aquadelta werd gerealiseerd, was er in het dorp behoorlijk veel tegenstand. Men vreesde overlast, vooral op zondag. Maar we mogen eerlijk zeggen dat dat is meegevallen. De zondagsrust wordt in ons dorp nog grotendeels in ere gehouden. Een bijzonder voorrecht. De gereformeerde kerk mag hier dan niet zoveel meer voorstellen, er is daar ook nog maar één dienst, de hervormde kerk zit zeker zondagsmorgens goed vol. En bij ons zit het zelfs twee keer goed vol. Ik denk dat van alle Bruenaren misschien 80 procent naar de kerk gaat.”

„Ik schat 60 procent”, zegt H. Hoogerheide, jarenlang organist van de kerk aan de Schoolstraat. „Of, hooguit 70 procent.”

„Maar 's zondags luiden hier wel drie kerkklokken tegelijk”, zegt Wolffensperger.

En hoe zijn de onderlinge verhoudingen? „We verdragen elkaar. Er zijn geen conflicten. We laten ieder in zijn waarde”, zegt de ouderling, die sinds 1964 ambtsdrager is.

Zelfstandigheid
Wat alle Bruenaren heeft aangegrepen, was de inlijving in de gemeente Schouwen-Duiveland. „Bru heeft lang gevochten voor zijn zelfstandigheid”, zegt Hoogerheide. „Niet voor niets heette het dorp in die tijd de ”Republiek Bruinisse”. Maar het was een vergeefse strijd. Het gemeentehuis staat nu in Zierikzee.”

De gereformeerde gemeente in Nederland van Bruinisse is een echte streekgemeente, zegt Wolffensperger. „De mensen komen overal vandaan, uit Oosterland, uit Nieuwerkerk, uit Sirjansland.” Ooit was Bru ook een oud gereformeerde gemeente rijk, maar na het overlijden van de enige ouderling, M. van Dommelen, kwam in 1985 aan het bestaan van deze gemeente een einde. De meeste leden van die gemeente gingen toen over naar de gereformeerde gemeente in Nederland.

Sedert 1980 heeft de gemeente een afdeling in Zierikzee. Inclusief deze afdeling telt de gemeente 327 leden en 310 doopleden. De kerkenraad bestaat uit vijf ouderlingen en vier diakenen. „Twee ouderlingen zijn boven de tachtig”, zegt Wolffensperger. „Eén is bijna tachtig en twee zijn gelukkig een stuk jonger. Nee, we mogen over het aantal ambtsdragers niet klagen. Er zijn wel gemeenten waar het met de vervulling van de ambten veel moeilijker ligt.”

Predikanten
Op 29 september 1948 deed kandidaat F. Mallan intrede in Bruinisse. Op 1 februari 1953 werd Bruinisse opgeschrikt door de watersnoodramp. „In datzelfde jaar heeft de gemeente zich losgemaakt van het besluit van de synode der Gereformeerde Gemeenten en is verdergegaan als gereformeerde gemeente in Nederland.” Beide gebeurtenissen trokken diepe sporen in het dorp.

In 1960 nam ds. Mallan een beroep aan naar Veenendaal. Bij zijn afscheid van Bruinisse mocht hij zeggen: „Er is nooit in al die elf jaren hier in de consistorie één bitter woord gevallen.” In 1971 kwam ds. A. van den Berg naar Bruinisse. Het was in deze periode, zegt ouderling Wolffensperger, „dat velen zich van de gemeente afwendden. Zij konden zich niet langer vinden in het tv-verbod. Ik denk dat er door de jaren heen wel tachtig mensen om die reden bedankt hebben als lid. Maar de gemeenten kende ook veel aanwas uit omliggende dorpen.”

Het was op de kerkenraadsvergadering van 26 januari 1977 dat ds. Van den Berg meedeelde van Bruinisse te zijn losgemaakt. Hij had een beroep naar Gouda aangenomen. Sedertdien is de gemeente vacant.

Preeklezen
„Maar de gemeente komt trouw op”, zegt Wolffensperger. „We hebben bijna altijd leesdienst en dat is vooral voor de jeugd minder aangenaam. Toch zijn ze er altijd en ze begrijpen ook best dat het in een kerkverband met slechts twee dienstdoende predikanten niet anders kan. Het is natuurlijk best zorgelijk, laten we dat maar eerlijk zeggen.”

Hoogerheide: „Het geestelijk leven staat op een laag pitje. Op het gezelschap bij mijn vader thuis kon je de kinderen Gods vroeger nog wel eens horen roemen in de gangen van Zijn volk. Dat is weg. Het respect is weg, en de eerbeid voor Gods kinderen is ook weg.”

Wolffensperger: „De waarheid legt in uitwendige zin nog beslag op de mensen, maar er is weinig doorbrekend werk.”

De ouderlingen van Bru lezen preken van bijvoorbeeld de predikanten Fraanje, G. H. Kersten, Van Reenen, Mallan, Van de Woestijne, Van Straalen, Verhoeks, naast Boston, Philpot, Love, Smytegelt en Van der Groe. De catechismusverklaring die op dit moment gelezen wordt, is van Ferré en Brinkman. „Maar de jongere generatie hoort, denk ik, liever Smytegelt. Die is iets toegankelijker, recht op de man af”, zegt Wolffensperger.

Kerkplein
Aan het Kerkplein staat de hervormde kerk. Langs haar achterzijde loopt de Ds. Waardenburgstraat. De oude hervormde kerk werd in de Tweede Wereldoorlog in puin geschoten. De huidige werd in 1952 in gebruik genomen.

Aan de Noorddijk staat de gereformeerde kerk. Het was de enige kerk die in de oorlog gespaard bleef. Zodoende kwamen in deze kerk na de Bevrijding de drie kerken van Bru bijeen. Er waren iedere zondag zes diensten. „Dat was zomers minder aangenaam”, weet H. Hoogerheide. „Maar, het was mooi dat 't kon.”

In deze zomerserie bezoeken we plaatsen waar de kerk kleur geeft aan het dorpsleven. Vandaag deel 5.

Vorige afleveringen:
Heerlijk kerken in Kerkwerve - 1 augustus 2000

Een vermaning tussen de sloten - 28 juli 2000

„Nederlands gereformeerd Langerak leeft niet meer in isolement” - 18 juli 2000

De zuivere waarheid van Flipland - 11 juli 2000