Een vermaning tussen de sloten

De enige toren van heel Giethoorn –het spitse ding heeft moeite om boven het geboomte uit te steken– staat op de Doopsgezinde Vermaning. De kerk staat tussen het Binnenpad en het Vermaningspad, daar waar de ds. T. O. Hylkemaweg eindigt. Het is de zo'n beetje hoofdkerk van Giethoorn-Centrum. Begin vorige eeuw moet tweederde van de bevolking doopsgezind zijn geweest, het overige deel was hervormd. Onkerkelijken waren er toen nog niet. Het aantal buitenkerkelijken is inmiddels groter dan in de omliggende plaatsen die een meer orthodoxe inslag hebben.

Reeds in de vorige eeuw vond de vrijzinnigheid in Giethoorn gemakkelijk ingang, al stond de doopsgezinde predikant T. O. Hylkema –hij stond hier van 1912 tot 1929– theologisch als een 'rechtse' voorganger bekend en al volgden de hervormden in dit waterdorp meestal een gematigd behoudende richting.

Vrijzinnig eiland
„Dit is kerkelijk best een beetje een vreemd gebied, zegt ds. A. H. Bakker, sedert 1989 doopsgezind predikant in Giethoorn. Vlakbij liggen de orthodoxe dorpen Staphorst, Genemuiden en Hasselt. „Daarbij vergeleken is Giethoorn een uitgesproken vrijzinnige enclave, echt een tegenpool. Giethoorn is in veel opzichten een eiland, ook in kerkelijke zin.”

De doopsgezinden in Giethoorn hebben geen gemeenschappelijke geloofsbelijdenis, geen formele kerkleer. Ieder lid heeft voor zichzelf een eigen belijdenis geformuleerd. „Er is alle ruimte voor verschillende vormen van geloofsbeleving en geloofsinvulling”, zegt ds. Bakker. „Als predikant proef ik waardering voor een vrijzinnige prediking waarbij men van diepgaand getheologiseer niet al te veel moet hebben. We hechten in Giethoorn aan een praktisch christendom: liever goede daden dan veel woorden zogezegd. Dat betekent niet dat we hier als halve heidenen rondlopen, want er vinden hier best gelovige gesprekken plaats. Zo van: „Denk jij dat God deze wereld zo heeft bedoeld?” Of: „Denk jij dat God deze wereld nog wel in de hand houdt?” De antwoorden op zulke vragen mag iedereen op zijn eigen manier inkleuren. Wat Kuitert en Den Heyer beweren, wordt door velen in onze doopsgezinde gemeente herkend. Zeker door diegenen die de afgelopen dertig, veertig jaar lid zijn geworden.”

Fundament
Op welk fundament staat doopsgezind Giethoorn? Ds. Bakker verwijst naar een uitspraak van Menno Simons (1496-1561), de oprichter van de Doopsgezinde Broederschap: „Menno heeft gezegd: „Er is maar één fundament, en dat is Jezus Christus”. Maar dat Hij de Zoon van God is, en dat Hij uit de dood is opgestaan, dat geloven wij daarmee nog niet. Nee, de Bijbel is voor ons ook niet het Woord van God, zo ervaren wij dat in Giethoorn niet. Wij lezen wel in de Bijbel, maar dan als tijdgebonden boek waarin de ”verhalen over God” staan. Over God weet ik als predikant heel weinig, maar de Heilige Geest is daar best tevreden mee, denk ik. Hij werkt er volgens mij mee.”

Giethoorn heeft een doopsgezinde gemeente waarbij niemand in slaap hoeft te vallen, zegt ds. Bakker. Er zijn vele activiteiten waarvan de meeste gericht zijn op de jeugd. De meeste daarvan zijn puur recreatief van karakter. Er is een zondagsschool, een jeugdclub, een jongerenkring, maandelijkse gespreksbijeenkomsten, maandelijkse schrijfavonden ten behoeve van mensen die in het buitenland zonder vorm van proces of ten onrechte gevangen worden gehouden, een zusterkring die hulp verleent aan behoeftige zieken, een vriendenkring en een gospelgroep.

Lage drempel
„Als kerkelijke gemeente zijn we samen verantwoordelijk voor de invulling die aan dit alles gegeven wordt. We doen erg veel voor kinderen, aan spel, sportactiviteiten en keten op het water. Vorig jaar bereikten we er 120 kinderen mee. Het hele dorp, ook niet-doopsgezinde kinderen, doet dan mee. We vragen nooit: „Hé, ben jij wel lid van de kerk?” Maar: „Zeg, heb jij soms zin om mee te doen?” Dat houdt de drempel laag.”

Krijgen kerkelijke kinderactiviteiten ook een kerkelijke invulling? Ds. Bakker: „Dat komt nog niet in ons op! Het zou toch onzin zijn om aan een waterscoutinggroep of om aan een 'bonte avond' een bijbelse invulling te geven? Maar, als we een musical doen over Jakob of Esther, ligt dat natuurlijk anders. Dat begrijpt u zeker wel.”

De Doopsgezinde Broederschap probeert de samenleving wat te bieden op het gebied van waarden en normen. Als we Jezus Christus noemen als fundament van ons geloof, vertalen we dat in een vredesgetuigenis, in een boodschap van geweldloosheid. We proberen de samenleving iets mee te geven in de sfeer van saamhorigheid, verdraagzaamheid en verbondenheid. Dat heeft het leefklimaat in Giethoorn altijd een beetje in gunstige zin gestempeld, ook al is dat, onder meer door de import, wel aan het veranderen.”

Broeders
Boven de ingang van de vermaning staat ”Eén is uw meester en gij zijt allen broeders”. Het sobere kerkje dateert uit 1871 en bood toen plaats 300 bezoekers. De gemeente telt nu 140 volwassenen. Het kerkbezoek schommelt al jaren rond de zestig mensen, zegt de predikant. „Deze kerk is voor Giethoorn zo'n beetje het dorpshuis.”

Wat is hier zondagsmorgens de kern van de prediking? „Wij staan best ergens voor! We zijn echt wel met iets bezig.”

Waarmee? „Met Gods koninkrijk dat onder ons is, in het verborgene. God heeft een bedoeling met ons, de mens moet tot zijn bestemming komen.”

Aan de Beulakkerweg in Giethoorn-Noord staat een hervormde kerk zonder toren. Achter het gebouwtje, uit 1664, staat een forse klokketoren. Rondom liggen zerken. In harde steen uitgehakte letters vormen namen die iets te zéggen hebben. De mens gaat naar zijn eeuwig huis.

Dit is het enige kerkhof van het dorp. „Alle doden worden hier uitgeluid, hervormden doopsgezinden, onkerkelijken”, zegt iemand die de grond losschoffelt. „Iedereen vraagt hier een dominee op zijn begrafenis, kerkelijk of onkerkelijk. Je stopt een mens toch niet zómaar onder de grond.”

Vrijblijvend
Wat is uiteindelijk het doel van kerk-zijn? Wat beoogt doopsgezind Giethoorn? Ds. Bakker: „Wij scheppen voorwaarden waardoor mensen, iedereen op zijn eigen manier, met het geloof bezig kunnen zijn. Meer pretenderen wij niet. We hebben geen drang om mensen tot het geloof te brengen. Ja, dat is heel vrijblijvend, dat weet ik, maar God is zo groot dat Hij wel met onze vrijblijvendheden raad weet.”

In deze zomerserie bezoeken we plaatsen waar de kerk kleur geeft aan het dorpsleven. Vandaag deel 3

Vorige afleveringen:
„Nederlands gereformeerd Langerak leeft niet meer in isolement” - 18 juli 2000

De zuivere waarheid van Flipland - 11 juli 2000