„Sympathieke aanpak onmogelijk”

„Mensen met psychische problemen horen niet in de WAO thuis. Zolang iemand nog in staat is zelf uit bed te komen, zich te wassen, te kleden en te voeden, hoort hij geen arbeidsongeschiktheidsuitkering te krijgen. Die uitkering moet gereserveerd worden voor mensen die echt niets meer kunnen.”

Toen VVD-kamerlid Geert Wilders dat in juni 1999 in een kamerdebat zei, vielen andere fracties woedend over hem heen. „De wereld was te klein. Men noemde mijn voorstel het meest asociale plan dat ooit geopperd was.”

Dat de commissie-Donner hem twee jaar later gelijk geeft, doet Wilders goed. „In feite gaat 'Donner' nog een stap verder. Hij heeft het niet alleen over de psychische gevallen, maar over alle werknemers. Donner wil de WAO over de hele linie sluiten, behalve voor mensen die echt niets meer kunnen. Ik vind dat een heel goed uitgangspunt. Alleen zo kun je de WAO houdbaar maken voor de toekomst.”

Wie wel ziek is maar buiten de nieuwe regeling valt, heeft er in het plan van Donner recht op om twee jaar bij zijn oude baas te blijven. In die tijd moet er alles aan gedaan worden om de werknemer ander of aangepast werk te bezorgen. Lukt dat na serieuze pogingen niet, dan mag de werknemer na twee jaar ontslagen worden. Hij komt dan in de WW en na verloop van tijd wellicht in de bijstand terecht.

Betere uitkering
In de Tweede Kamer tekent zich inmiddels een meerderheid af om dit onderdeel van het Donner-plan te verzachten. PvdA, CDA, D66 en GroenLinks willen dat gedeeltelijk arbeidsongeschikten die na twee jaar toch geen werk hebben gevonden, een betere uitkering krijgen dan een WW- of bijstandsuitkering.

Wilders is het daarmee pertinent oneens. „Daarmee haal je de kerngedachte van het rapport-Donner onderuit, namelijk dat er een heldere scheiding komt tussen 'echte' en 'onechte' WAO-gevallen. Zo creëer je een soort schaduw-WAO en geef je gedeeltelijk arbeidsongeschikten toch weer een bijzondere positie. Op die manier haal je de druk op werkgevers en werknemers weg om in die twee jaar écht een oplossing te vinden. Dat is jammer. Want daar moet het toch om gaan: dat werknemers met problemen weer perspectief krijgen. Werk is de beste vorm van sociale zekerheid.”

Ook op het rapport zelf heeft Wilders, vóór zijn kamerlidmaatschap in 1998 naaste medewerker van Bolkestein, nog wel enkele kritiekpunten. De commissie-Donner wil de zogeheten Pemba-regeling afschaffen. Door die wet, die enkele jaren geleden van kracht werd, moet een ondernemer die een of meer werknemers kwijtraakt in de WAO, het jaar daarop een fors hogere premie betalen.

Pijn
Het VVD-kamerlid vind het dom die wet af te schaffen. „We hebben hem nog maar net en het is duidelijk dat hij werkt. Werkgevers voelen het in hun portemonnee als ze een werknemer willen 'lozen' in de WAO. Vorig jaar heb ik stage gelopen bij Nationale-Nederlanden. Toen zag ik dat werkgevers verzekeringen af gaan sluiten tegen te hoge Pemba-premies. Dat betekent dat ze de financiële pijn voelen. Blijkbaar werkt dit systeem.”

Een ander punt waarop het VVD-kamerlid Donner kritiseert is diens voorstel om voor de 'echte' WAO'ers de uitkering te verhogen. Het kleine groepje dat onder het nieuwe regime nog wel in aanmerking zou komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering, willen Donner en de zijnen een uitkering van 70 procent van het oude loon toekennen. Nu is dat gemiddeld meestal slechts 60 procent.

Verkeerde start
Wilders is het daarmee niet eens. „Het zou toch zeer ondoordacht zijn om, als je de kosten van de WAO wilt gaan drukken door minder mensen toe te laten, eerst een aantal maatregelen te nemen die evident een hoop geld kosten, namelijk het afschaffen van de Pemba en het ophogen van de uitkeringen. Zo maak je een volstrekt verkeerde start. Je begint dan al met een achterstand, terwijl je nog geen enkel resultaat hebt geboekt.

Ik begrijp best dat de PvdA uit een soort van sociaal gevoel deze verzachtingen voorstelt. Maar het is onverstandig. Het grote aantal WAO'ers in ons land, nu bijna 1 miljoen, is een enorm probleem. Dat kun je niet oplossen met alleen maar sympathieke maatregelen.”