Als mislukking omdat er nauwelijks extra maatregelen zijn overeengekomen ter beheersing van de klimaatverandering. Als succes vooral door de landen-in-ontwikkeling, omdat is afgesproken dat er een fonds komt om de schade in de armere landen ten gevolge van de klimaatverandering te compenseren. Dit laatste lijkt me zeer terecht.

Het is nodig dat discussies over klimaatverandering, CO2-uitstoot, energietransitie, duurzame voedselproductie, stikstof, landbouw, natuur en dergelijke in een breder kader gezien worden. Het belangrijkste beoordelingskader is een Bijbels-geïnspireerde visie op onze (laat)moderne cultuur en de schrikbarende eenzijdigheden die daarvoor kenmerkend zijn. Daarover schreef ik in eerdere columns. Nu ga ik in op een breed internationaal beleidskader. Dat zijn de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (in het Engels: Sustainable Development Goals, SDG’s) die in VN-verband zijn afgesproken.

Ik noem er enkele die op genoemde problemen betrekking hebben: 2. Einde aan honger, zorgen voor voedselzekerheid en duurzame landbouw; 7. Toegang tot betaalbare en duurzame energie voor iedereen. (Deze is nu wel heel actueel!); 10. Verminderen van ongelijkheid binnen en tussen landen. (Het nu in te stellen fonds voor klimaatschade heeft hiermee te maken.); 13. Klimaatverandering tegengaan; 17. Het mondiaal partnerschap versterken om doelen te bereiken.

Ik realiseer me dat er, ook in de reformatorische gezindte, kritisch gekeken wordt naar de SDG’s. Ze zijn utopisch en de realisering ervan vraagt om een meer of minder dictatoriale wereldregering. Beduchtheid voor ondemocratische krachten die het wereldgebeuren naar hun hand willen zetten, lijkt me terecht. Een reden te meer om de instituties van onze democratische rechtsstaat te koesteren. Ik doe een poging tot een christelijke interpretatie van de SDG’s.

a. Allereerst wil ik de SDG’s, die tot stand kwamen na raadpleging van burgers, zien als een legitieme uiting van hoop en verwachting. Wie de ellende, het onrecht en de verwoesting in deze wereld ziet, kan toch niet anders dan hartstochtelijk hopen op en streven naar het terugdringen van het kwaad en het herstel van recht en barmhartigheid (Daniël 4:27). Maar zijn ze dan niet utopisch en zit daarin niet een gevaar van dwangmaatregelen? Voor een deel van de SDG’s geldt dat inderdaad, en het is goed dat aan de kaak te stellen. Maar laten we ze dan vooral lezen als richtinggevende idealen. De SDG’s zijn ook uitgewerkt in concretere doelen en meetbare stappen (indicatoren). Die komen dichter bij het concrete beleid en staan open voor politieke discussie. En laat ook duidelijk zijn dat zonder dwang het kwaad niet ingetoomd wordt. Daarvoor is toch een regering?

b. De SDG’s gaan te zeer uit van de goede wil van de mensen en instituties en van de maakbaarheid van de wereld. We moeten dat bekritiseren en pleiten voor concentratie op concretere subdoelen en indicatoren, via democratische besluitvorming en met betrokkenheid van alle relevante partijen.

c. Op voorhand ben ik het eens met de kritiek dat in de SDG’s de analyse van de problemen te oppervlakkig is. Diepergaande cultuurtheologische, cultuurfilosofische en politiek-filosofische analyses zijn nodig. Aanzetten daarvoor zijn er wel (zie onder meer de uitgave ”Als de tak wil bloeien...”). Maar laten we ons daarop dan richten en de achterliggende ideologieën aanwijzen en bekritiseren. En niet het hele SDG-streven van tafel vegen. Leven als christenen in Babel geeft geen garantie dat Babel zich bekeert, maar behelst wel de opdracht de vrede voor de stad te zoeken (Jeremia 29).

d. Het mensbeeld achter het programma is te rationeel. Er wordt te weinig rekening gehouden met de grote culture en religieuze verschillen. Maar dat is juist reden om in de discussies over de uitwerkingen aandacht te vragen voor religie en religieuze leiders. In Nederland doet onder meer Prisma dat.

Kortom, ik zou vooralsnog de SDG’s niet allereerst als een probleem willen zien, maar als een mogelijk aanknopingspunt om vanuit de politieke en maatschappelijke organisaties op een kritisch-constructieve manier beleid te beïnvloeden dat een rechtvaardiger samenleving nastreeft.

De auteur is emeritus bijzonder hoogleraar christelijke filosofie aan de Wageningen Universiteit.