Pontificaal prijkt een zwarte drone op het tafeltje van scholier Jos. Het is woensdag, de laatste JeX-les voor de meivakantie op het Calvijn College, locatie Klein Frankrijk in Goes (Zie ”Gezamelijk project po en vo”). „Die is voor straks”, zegt de leerling –grote grijns op zijn gezicht– tegen leerkracht Pieter Kievit. „Daar kan ik mooie foto’s mee maken.” Kievit buigt zich belangstellend over het stuk techniek. Twee leeftijdsgenoten vergapen zich eveneens aan de apparatuur die hun JeX-genoot het lokaal heeft binnengebracht. „Mooi man.”

Van foto’s maken komt het nog niet. Eerst de dagopening. Die gaat over het thema ”Een worm en geen man”. Als Kievit het Griekse woord voor ”worm” op het digibord projecteert, turen de leerlingen ingespannen richting het onbekende begrip. „”Worm” betekent ”schildluis””, zegt Kievit. „Weten jullie wat dat is?”„Een soort kippenluuzen, toch?” vraagt een leerling in onvervalst Zeeuws. Kievit knikt en legt vervolgens uit dat zo’n luis zich vasthecht aan hout en zo met haar lichaam haar eitjes beschermt. „De Heere Jezus hing ook aan het hout”, reageert John als Kievit vraagt naar de betekenis van wat hij net heeft gezegd. „Christus had Zijn kinderen ook lief voordat die geboren waren”, trekt Sarah een parallel. Stilte in het lokaal. Het thema krijgt betekenis.

Na de dagopening splitst de groep. De middelbare scholieren gaan naar een lokaal op de eerste verdieping, de basisschoolleerlingen blijven op de begane grond. Leerkracht Theresia van Bale gaat daar aan de slag met het onderdeel kernkwaliteiten. „Wat is een kernkwaliteit?” informeert ze. „Een talent”, reageert Miriam. „Dus als ik een talent heb voor ramen zemen, is dat mijn kernkwaliteit?” vraagt Van Bale door. Miriam haalt aarzelend haar schouders op. Geen idee.

„Ramen zemen is een vaardigheid”, legt Van Bale uit. „Een kernkwaliteit gaat dieper, die heeft te maken met wie je bent.” Na de introductie geeft ze iedere leerling vijf kaartjes met daarop een kwaliteit. „Deel die eens uit en leg een kaartje neer bij de klasgenoot bij wie je het woord dat daarop staat het beste vindt horen”, instrueert ze. „Yes”, zegt Thirza als ze het kaartje met ”creatief” krijgt. „Dat klopt wel.” Miriam krijgt de kaartjes ”flexibel” en ”meelevend”. En ”ordelijk”. Maar die eigenschap vindt de leerling „absoluut niet” bij haarzelf passen.

Onverschilligheid

Juist voor hoogbegaafde leerlingen is het belangrijk dat ze nadenken over wat hun kernkwaliteiten zijn, zegt Van Bale na het lesuur. „Deze kinderen zijn over het algemeen heel gevoelig voor dingen die ze niet kunnen. Dan slaan ze dicht, ontwijken ze de situatie of verbergen ze hun emoties onder druk gedrag of een laagje onverschilligheid (zie ”Hoogbegaafde leerling loopt relatief vaak vast”). Door te werken met kaartjes met kwaliteiten proberen we leerlingen inzicht te geven in wie ze zijn. Vervolgens kunnen we ook in gesprek over de dingen waarin ze nog kunnen groeien.”

Een verdieping hoger is Jeanine Stouten, projectleider van JeX, met de middelbare scholieren neergestreken in lokaal 128. Met de leerlingen reflecteert ze op de wedstrijd Lego League, waaraan de JeX-groep de week voor de les deelnam. „Bij zo’n wedstrijd moet je presteren onder druk”, zegt Stouten. De leerlingen beamen het volmondig. „Zeker als de wifi het niet doet”, zegt een van de scholieren, refererend aan het feit dat een code van hun robot op het moment suprême gewist bleek te zijn. „Daar kreeg ik wel stress van.”

Ook de dagen voor de wedstrijd is die stress bij deze groep leerlingen behoorlijk aanwezig, zegt Stouten na de les. „Sommige leerlingen waren letterlijk ziek van de zenuwen.” De projectleider en psycholoog kan dat verklaren: „Deze groep scholieren hoort in de reguliere klas vaak bij de top. Maar bij zo’n wedstrijd is dat niet automatisch zo. Daar moeten ze volhouden, samenwerken, iets voor elkaar boksen. Dat geeft spanning.”

Handdoek

„Helaas vielen we niet in de prijzen”, zeggen de eersteklassers Anouk en Amanda. „Maar het was wel leuk om te doen.” Beiden draaien sinds groep acht mee in de JeX-groep. „Het is interessant om hier met heel andere dingen bezig te zijn", vinden de meiden. „Werken met robots doe je normaal niet.”

Daarom is robotica ook zo geschikt voor hoogbegaafde leerlingen, zegt Arno van Rijs, docent onderzoek en ontwerp, waaronder de module valt. „Het is iets nieuws en dat prikkelt hun interesse. Daar komt bij dat het ingewikkelde materie is. Leerlingen moeten leren om een proces te starten, overzicht te houden en het einddoel voor ogen te houden. Deze scholieren gooien vaak snel de handdoek in de ring als iets niet lukt. Dat is hier geen optie. Als iets tegenzit, zoek je naar een oplossing en ga je door. Mooi om te zien dat leerlingen daarin groeien.”

Plannen

De JeX-groep voorziet in een behoefte, merkt projectleider Stouten. „Zowel bij de leerlingen, als bij de ouders en de scholen. We merken dat leerlingen hier groeien in welbevinden en het nemen van verantwoordelijkheid.” De uitdaging voor veel leerlingen zit hem in de zogeheten leerpijn, zegt Stouten. „Daarbij bedoel ik dat hoogbegaafde scholieren niet vaak ervaren dat leren moeite kost. Hier proberen wij hun dat wel te laten voelen – bijvoorbeeld bij het vak Spaans. Ze lopen dan tegen hun grenzen aan. Dat is confronterend en leerzaam.”

Daarnaast is er binnen JeX veel aandacht voor de zogeheten executieve functies, zoals plannen, timemanagement en doelgericht gedrag, zegt Stouten. „Tussen een plan maken en het doel bereiken moet veel gebeuren. Hoe ga je te werk, zodat je dat doel haalt? Met dat soort vragen gaan we aan de slag. Uiteindelijk merken we dat scholieren door de uitdaging die JeX biedt en de aandacht voor persoonlijke ontwikkeling beter in hun vel zitten. Mooi om te zien.”