Vandaag wordt de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd. Eerder deze week namen de vertrekkende Kamerleden afscheid. Na bijna vijftien jaar parlementariër te zijn geweest en na vijfentwintig jaar in de politiek is het ook voor mij tijd om het Kamerwerk achter me te laten. Daarbij had ik het voorrecht om het ‘oude’ parlement nog één keer toe te spreken, waarbij ik ook de nieuwe parlementsleden een aantal lessen mocht meegeven.

Toeslagenaffaire

Allereerst sprak ik over het belang van ervaring en reflectie in het parlement. Het vertrek is bij sommige Kamerleden ongetwijfeld gepaard gegaan met gemengde gevoelens of diepe teleurstelling. Ze stonden niet op een verkiesbare plek, of hun partij behaalde niet voldoende stemmen. Politiek is soms heel hard. Anderen kozen er bewust voor om, na jarenlange trouwe dienst, de Kamer te verlaten.

De kiezer heeft gesproken, maar de doorstroming is ook nu weer erg groot. Het zou toch mooi zijn als het Kamerleden gegeven zou zijn twee termijnen uit te dienen. Het vak moet wel geleerd kunnen worden. Daar heeft een parlementaire democratie baat bij.

De rol van het parlement is namelijk niet te onderschatten. Het controleert en corrigeert de regering, of de partij nu in de oppositie of in de coalitie zit. De schade aan huizen in Groningen en de toeslagenaffaire hebben ons pijnlijk duidelijk gemaakt dat, als de overheid steken laat vallen, het gruwelijk mis kan gaan. Daarbij mogen en moeten we als Kamer de regering ter verantwoording roepen en dat doen we dan ook.

Het is hierbij ook goed om oog te hebben voor reflectie van de Kamer. Het is namelijk de verantwoordelijkheid van de Tweede Kamer dat wetten deugen, dat mensen niet worden vermalen in het systeem.

Dat was mijn tweede punt. We moeten in Den Haag oog houden voor het effect van beleid op individuen. Daarom is het goed als Kamerleden niet alleen op rapporten, doorrekeningen of modellen reageren, maar ook tijd vrijmaken voor mensen die direct geraakt worden door dat beleid. Zelf hield ik samen met mijn medewerker vaak de vrijdag gereserveerd om individuele asielzaken door te nemen, met hen en met asieladvocaten. Ik hoop dat de nieuwe lichting Kamerleden ook goed oog houdt voor de mens achter het beleid.

Ten slotte stond ik stil bij de vraag die Pontius Pilatus, meer dan tweeduizend jaar geleden, stelde: „Wat is waarheid?” Deze vraag is nog steeds even actueel. We leven namelijk in een tijd waarin veel feiten in twijfel worden getrokken, een tijd van fakenews, halve en eigen waarheden.

De waarheid kan geweld aangedaan worden als er grote economische of politieke belangen op het spel staan. Soms wordt een deel van de feiten weergegeven, omdat dat goed uitkomt of ons politieke betoog of doel versterkt. Dan denk ik aan het ontkennen van de relatie tussen de schade aan de huizen in Groningen en de gasboringen.

Of internationaal, het ontkennen van de Armeense genocide en zelfs nog steeds het ontkennen door sommigen van de Holocaust.

Ook door framing kan de waarheid geweld worden aangedaan, worden vluchtelingen soms gelukzoekers genoemd, worden hele bevolkingsgroepen weggezet als crimineel en kritische denkers als complotgekkies betiteld.

Goede balans

Ik heb de nieuwe generatie Kamerleden opgeroepen om, zonder het weglaten van ongemakkelijke feiten, naar eer en geweten het land te dienen. Om betrokken te blijven bij mensen en op te komen voor hen die dat zelf niet kunnen, dichtbij en ook ver weg. Om niet lijdzaam toe te blijven kijken als het jou of jouw groep niet betreft. Met een verwijzing naar het appel van Martin Niemöller, dominee en verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog. Hij zei: „Toen de nazi’s de joden, communisten, sociaaldemocraten, vakbondsleden, arresteerden, heb ik gezwegen, ik was immers geen van allen. Toen ze mij kwamen halen, was er niemand meer die nog protesteren kon.”

Ik wens de nieuwe Kamerleden doorzettingsvermogen toe, Gods wijsheid en een goede balans tussen de politiek, hun idealen en hun geliefden. Ik weet dat we allemaal voorbijgangers zijn. En laten we hopen dat aan het einde van het Kamerlidmaatschap hun geliefden er nog zullen zijn. Want het is, zoals Paul Rosenmöller het Kamerlidmaatschap ooit omschreef, „de mooiste hondenbaan”.

De auteur nam dinsdag afscheid als Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie.