Het PMC in Utrecht is sinds de oprichting het grootste onderzoeks- en zorgcentrum in Europa voor kinderen met kanker. Het onderzoek naar kinderkanker en de behandeling ervan in één gebouw is nodig om continu te blijven vernieuwen volgens Alexander Eggermont, hoofd van de onderzoeksafdeling. „Onze missie is niet alleen de beste zorg leveren, maar ook nieuwe behandelingen ontwikkelen en kunnen toepassen op kinderen met kanker. Daarvoor móet je een onderzoeksafdeling hebben.”

Eggermont heeft jarenlange ervaring in het internationale kankeronderzoek en de behandeling van kanker. Inmiddels is hij een jaar aan het PMC verbonden.

Het centrum streeft naar maximale integratie van zorg en onderzoek. „Zo willen we ervoor zorgen dat onderzoekers en artsen elkaar zo veel mogelijk tegenkomen.” Tijdens besprekingen van patiënten schuiven specialisten met diverse achtergronden aan tafel, zodat de patiënten vanuit verschillende invalshoeken aan de orde kunnen komen.

Afweersysteem

Medisch onderzoek naar kinderkanker is niet eenvoudig. Maar de behandeling ervan is extra lastig, omdat het afweersysteem van kinderen nog in ontwikkeling is. „Het afweersysteem van een tweejarig kind is heel anders dan van een kind van tien jaar. Naarmate je ouder wordt, ontwikkelt je afweersysteem specifieke, volgroeide afweercellen die tumoren kunnen herkennen en gericht onschadelijk kunnen maken.”

Het grootste probleem in de kinderoncologie is de zeldzaamheid van de aandoeningen. Eggermont: „Van sommige types tumoren zijn er op een populatie van 17 miljoen maar tien tot vijftien gevallen per jaar. Daarom is het belangrijk dat we alle kinderen met kanker in één centrum verzamelen.” Het PMC zoekt hiervoor ook naar internationale samenwerking, bijvoorbeeld met een groot kankerinstituut in Heidelberg.

Tumor

In totaal komen er elk jaar 650 kinderen in het PMC. Een groot deel kampt met zeldzame tumoren. Het is daarom moeilijk om voldoende informatie te verzamelen om een specifieke vorm van kinderkanker degelijk te onderzoeken. Deze informatie komt uit afgenomen materiaal van de zieke kinderen, zoals aangetaste cellen, bloedmonsters of scans.

Het onderzoek in het PMC begint met het bestuderen van hoe cellen werken en hoe biologische processen fout kunnen gaan. „Pas als je weet hoe defecten ontstaan, kun je daarop ingrijpen met behandelingen. Vanuit deze basis maken de onderzoekers de vertaalslag naar de medische praktijk, de ontwikkeling van behandelmethodes. Pas als deze fase is afgerond, komt het tot een behandeling voor een echte patiënt.” Daarmee is het onderzoek niet afgelopen, vervolgt Eggermont. „De onderzoeksafdeling bestudeert de biologie en voert ook controles uit op bijwerkingen van een nieuwe behandeling. De nieuwe behandeling moet bewijzen effectief te zijn, dus resultaat te hebben, maar mag niet onredelijk veel bijwerkingen veroorzaken.”

Beenmergtransplantatie

Mirjam Belderbos werkt in het PMC als kinderoncoloog op de afdeling beenmergtransplantatie. Zij is arts én onderzoeker en maakt de koppeling tussen onderzoek en zorg dus dagelijks. Met haar eigen onderzoeksgroep probeert ze te ontrafelen hoe het lichaam dagelijks bloedcellen aanmaakt. „Het doel is om te begrijpen hoe dit werkt en om dat te vertalen naar betere behandelingen. Dat kan bijdragen aan sneller en beter herstel van bloedaanmaak na een stamceltransplantatie.”

In het onderzoek van Belderbos zijn kinderen een unieke doelgroep. Zij moeten na een stamceltransplantatie nog tientallen jaren met die stamcellen kunnen leven. De gemiddelde volwassene is bij dezelfde behandeling rond de zestig jaar oud.

Meerwaarde

Het werken als arts en als onderzoeker heeft meerwaarde, vindt Belderbos: „Er zijn briljante dokters en er zijn briljante onderzoekers, maar er zijn er weinig die weten wat er in de kliniek speelt en tegelijkertijd de taal spreken van de onderzoekers.”

Belderbos vindt dat eigenlijk iedere patiënt zijn eigen onderzoeksgroep verdient. „Maar dat kan gewoon niet. Er zijn natuurlijk wel kinderen met een aandoening waarvan we veel kunnen leren over bijvoorbeeld het verloop van de ziekte of de bijwerkingen van een behandeling. Met deze kennis kunnen we dan weer een veel grotere groep patiënten helpen. De kunst is om hen te herkennen en daarop onze onderzoeken in te richten.”

Iedereen in het PMC heeft een gedeelde missie en wil hetzelfde bereiken, constateert Belderbos. Niet alleen haar collega’s, maar ook de kinderen en hun ouders. „Voor iedereen die hier komt, is het een zware weg en iedereen wil eraan bijdragen dat andere mensen dat leed niet hoeven mee te maken. Dat is voor veel mensen een motivatie om mee te doen aan het onderzoek dat we hier doen.” Ze hoopt dat deze missie ook bedrijven of particuliere sponsors aanspreekt: „Voor goed en zinvol onderzoek is veel geld nodig.”

Vruchten

De opzet van het PMC lijkt zijn vruchten af te werpen. Eggermont: „Onderzoekers en zorgverleners kunnen dankzij deze aanpak stappen zetten. We noemen het ook wel: „Van het laboratorium naar het bed en weer terug.” Met de afgenomen weefsels en bloed van de patiënten worden in laboratoria experimenten gedaan; en de nieuwe ontwikkelingen uit het onderzoek worden direct weer toegepast in de behandeling van de kinderen. Het PMC zet hierdoor stappen richting de genezing van kinderkanker die eerder niet mogelijk waren. „Het grootste voordeel van de werkwijze van het centrum is dat zowel artsen als onderzoekers dagelijks de jonge patiënten zien voor wie ze hun werk doen.”