Ik werd begin dit jaar gebeld door een verslaggever van de regionale media in verband met een overheidscampagne om de vaccinatiegraad op de Veluwe te verhogen. Het ging over de bestaande vaccinaties, want de coronavirusuitbraak was nog maar in een beginstadium. In het interview heb ik mijn zorg uitgesproken over het uitoefenen van gewetensdwang. Het vaccineren wordt in de kerken aan de gewetens van mensen overgelaten. Laat de overheid daaraan een voorbeeld nemen.

Na de coronavirusuitbraak, en de razendsnelle ontwikkeling van een vaccin, werd mijn zorg over het uitoefenen van gewetensdwang alleen maar groter. Het voortdurende verband dat men legt tussen de ontwikkeling van een vaccin en de vrijheid van samenkomen geeft te denken. Worden grondrechten straks aangetast omdat men zich bijvoorbeeld niet wil laten vaccineren?

Wanneer ontstaat gewetensdwang? Ons geweten stelt ons in staat om onze daden te toetsen aan een norm. Als wij die norm overtreden, begint ons geweten ons te beschuldigen. Als wij ons aan die norm houden, zal ons geweten ons geruststellen.

Voor veel mensen is de mening van de meerderheid de norm. Voor anderen wat een vooraanstaand iemand heeft gezegd. Maar voor ons is Gods onfeilbaar Woord en Tien Geboden de norm. Dat in de samenleving verschillende normen als gezaghebbend worden gezien, leidt tot spanning. De overheid legt ons de norm van de Nederlandse wet op. Gods Woord legt ons de norm van Gods wil op. Aan beide willen wij ons conformeren. De spanning ontstaat als deze twee elkaar kruisen. Gods onfeilbaar Woord is voor christenen doorslaggevend.

Gewetensdwang is er op twee manieren. Men kan iemand verplichten tot handelingen die tegen zijn geweten ingaan. Men kan iemand ook vrijheden ontnemen die hij of zij volgens zijn geweten heeft. Beide veroorzaken een gewetensconflict.

Als de norm van Gods Woord en Wet geen uitsluitsel geeft, mogen we elkaar niet binden in het geweten. Maar sommige dingen laten wij niet aan het geweten over. Wij mogen elkaar gehoorzaamheid aan Gods Woord opleggen. Dat is immers voor ons als RD-lezers de gezamenlijke norm. Het zou voor ieder schepsel de geldende norm moeten zijn. Helaas is ons geweten door de zonde aangetast en daarom niet altijd betrouwbaar. Het behoort tot de vorming van ons geweten om ons leven te richten naar Gods Woord. Het geweten moet gaan spreken als die norm in het geding is.

Ik zie echter verschillende vormen van gewetensdwang ontstaan. De gehoorzaamheid aan Gods Woord dreigt ons in een gewetensconflict te brengen als men ons dwingt die norm los te laten. HC Zondag 10 is voor een aantal mensen in Nederland leidend, ook in de coronacrisis. Men raakt soms in gewetensnood door de regels in kerk en samenleving rond dit onderwerp. Maar evenzeer dreigt er een gewetensconflict te ontstaan als bijvoorbeeld de traditie verheven wordt tot norm boven Gods Woord. Niet alleen de heidenen maar ook de farizeeën veroorzaakten gewetensdwang bij christenen. Zij vulden Gods Woord naar eigen inzicht aan en legden de mensen allerlei lasten op die te zwaar waren om te dragen. En hun geweten sprak niet eens als het ging om de zaak waar het echt om moest gaan.

Paulus besefte goed waar in deze zaken de sleutel ligt: de liefde, dat is de vervulling van de Wet. De liefde tot God en tot de naaste. In Galaten 5 wordt gesproken over de christelijke vrijheid. Die vrijheid wordt ervaren in de gehoorzaamheid aan Gods wet. Paulus schrijft in vers 13 en 14: „Wat gij zijt tot vrijheid geroepen, broeders, alleenlijk gebruikt de vrijheid niet tot een oorzaak voor het vlees, maar dient elkander door de liefde. Want de gehele wet wordt in één woord vervuld, namelijk in dit: Gij zult uw naaste liefhebben gelijk uzelven.” Die liefde mis je in deze keiharde wereld en soms ook bij kerkmensen. „Waar liefde woont, gebiedt de Heer’ de zegen...”

De auteur is predikant van de gereformeerde gemeente in Nunspeet. Weerwoord gaat in op vragen over het christelijk geloof. >>rd.nl/weerwoord