Afspraken voor nieuwe heupen, spataderen, staaroperaties of plastische chirurgie gaan niet door. Vruchtbaarheidsbehandelingen zoals ivf evenmin. Risicovolle operaties zoals een maagverkleining of het plaatsen van een nieuwe hartklep worden uitgesteld. En poliklinische afspraken worden grotendeels telefonische gesprekken of via videobellen afgehandeld.

„Sinds het coronatijdperk doen we heel veel telefonisch, zoals het bespreken van testuitslagen”, zegt dr. Jeff Senden, cardioloog bij Meander Medisch Centrum in Amersfoort. „Nieuwe patiënten zien we wel bijna allemaal. We gunnen iedereen het voordeel van de twijfel. Ook bij vage klachten controleren we de hartfunctie.”

Ook dr. Jan Drooger, internist-oncoloog bij het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam, doet afspraken veel meer dan voorheen telefonisch. De reden: het beschermen van de patiënt en het zorgpersoneel. „Fysiek afstand houden is de effectiefste maatregel om verspreiding van het virus tegen te gaan. Patiënten laten we daarom zo veel als mogelijk thuis. De meeste wachtkamers zijn nu vrijwel leeg; 1,5 meter afstand houden lukt makkelijk.”

Toch is de telefoon niet altijd ideaal. Drooger: „Je mist een stuk non-verbale communicatie. Bij slechtnieuwsgesprekken wil je weten hoe iemand reageert. Mensen met een korte levensverwachting hebben vaak lastige vragen. Zoals: is de ic nog haalbaar voor me? Dat doe je het liefst met iemand tegenover je.”

Acuut hartinfarct

Het valt cardioloog Senden op dat er zich veel minder mensen met een acuut hartinfarct melden. „Een daling van 60 procent ten opzichte van gebruikelijk. Dat zien we in Meander, maar ook in bijvoorbeeld België en Italië. In het ziekenhuis en bij huisartsen. We begrijpen niet hoe dat komt. Mogelijk vinden mensen corona belangrijker en willen ze artsen met andere klachten niet lastigvallen. Of ze zijn bang om besmet te worden in het ziekenhuis. Onterecht, want coronazorg en niet-coronazorg zijn gescheiden bedrijven. Dan nog vind ik die daling onverklaarbaar.”

Een hartinfarct is in de meeste gevallen niet dodelijk, maar tijdig ingrijpen kan wel de schade aan het hartweefsel beperken.

Kortademigheid

Senden hamert erop: neem bij hartklachten, zoals kortademigheid, direct contact op met de huisarts of cardioloog. „We staan klaar om patiënten op te vangen. Ook bij andere specialismen. We hebben zelfs capaciteit over. Op de polikliniek is er 70 procent meer plek dan normaal. Verder zijn er nu minder patiënten die hartbewaking en katheterisatie –onderzoek van de bloedvaten door middel van een slangetje– nodig hebben. Onlangs hebben we een verpleegkundige van de hartbewaking uitgeleend aan de ic omdat ze het bij ons rustig had.”

Urgente behandelingen gaan gewoon door, stelt de cardioloog. Semi-urgente operaties, zoals een bypass of een dotterbehandeling, worden wel vaak uitgesteld. Maar ook die pakken de artsen van het Amersfoortse ziekenhuis de komende weken weer op. Senden: „Je wilt niet dat mensen te lang in spanning zitten.”

Behandelingen waar nog minder haast bij is, zoals het controleren van de pacemaker of de hartkleppen, worden volgens Senden geparkeerd tot een later moment. „Die kunnen wel wachten. We willen zo min mogelijk patiënten in de spreekkamer.”

Chemotherapie

Ook Drooger probeert kankerpatiënten zo veel mogelijk thuis te houden, om het risico dat ze buitenshuis besmet raken te minimaliseren. Zo krijgen sommige patiënten chemotherapie in tabletvorm in plaats van per infuus. Een infuus moet in het ziekenhuis; tabletten kunnen ze thuis slikken. En bloedprikken kan bij het zorgloket in het eigen dorp. Daarnaast probeert de oncoloog meerdere afspraken te combineren, zoals een CT-scan en chemotherapie op dezelfde dag op de eigen afdeling.

Chemotherapie, een behandeling die het immuunsysteem onderdrukt, stelt Drooger vanwege het coronavirus liever uit. „Mits het veilig en verantwoord is om dat te doen. Zo kiezen we er nu vaker voor om bij borstkanker eerst de operatie te doen, en in een later stadium –als het wat het virus betreft hopelijk veiliger is– bestraling en chemotherapie. Het nadeel van bestralen is dat de patiënt elke dag naar het ziekenhuis moet komen.”

Soms laat hij chemotherapie zelfs helemaal achterwege. „Afhankelijk van de verwachte winst kunnen we dat besluiten. Voor sommige patiënten is chemotherapie van levensbelang, voor anderen voegt het weinig toe. Vaak geven we die als nabehandeling na een operatie, om de kans op terugkeer van bijvoorbeeld darm- of borstkanker te verlagen. In zulke gevallen maak je samen met de patiënt een eerlijke afweging.”

Geannuleerd

Hoe reageren patiënten als een behandeling wordt geannuleerd? Drooger: „Het is belangrijk dat je als arts uitlegt waarom je iets doet. De behandeling van de kanker staat voorop, maar moet wel veilig kunnen. We passen de behandeling alleen aan als dit verantwoord is. Doel van de aanpassingen is om het risico op corona-infectie of het ernstiger verlopen van de infectie laag te houden. Mensen moeten niet het gevoel krijgen dat coronapatiënten prioriteit krijgen. We doen er alles aan om de noodzakelijke reguliere zorg door te laten gaan, ook als het aantal coronapatiënten sterk toeneemt.”

Bevolkingsonderzoek voor borst- en darmkanker is vanwege het coronavirus tijdelijk stopgezet. Drooger heeft daar begrip voor. „Dit preventieve onderzoek, bij mensen zonder klachten, betekent een forse belasting van de gezondheidszorg. En bij de meeste mensen die worden doorgestuurd voor controle blijkt er achteraf niets aan de hand te zijn.”

Bij klachten moet je gelijk bellen, benadrukt Drooger. „Er is geen capaciteitsprobleem. Behandelingen die door moeten gaan, kunnen doorgaan. We zijn er voor mensen die hulp nodig hebben.”

„Onzeker hoe snel prostaat groeit”

Ds. L. H. Oosten (79) uit het Friese Driesum zou eind januari geopereerd worden vanwege prostaatproblemen, maar dat is tot op heden niet gebeurd. „Ik zit ertegen aan te hikken. Je weet niet hoe snel de al veel te grote prostaat groeit en ook niet wanneer de operatie wél zal zijn. Voor zover ik weet, krijg ik tussendoor geen controles.”

Twee keer is de operatie uitgesteld. De eerste keer zou eind januari zijn, maar dat kwam de predikant niet goed uit. De eerstvolgende mogelijkheid zou ergens in maart zijn. Maar ook die ging niet door, vermoedelijk vanwege het coronavirus. „Ik kreeg maar geen oproep. Wel hield ik er rekening mee en zegde preekbeurten af.” Als zijn geduld op is, belt de hervormde emeritus predikant het Medisch Centrum in Leeuwarden op, waar de operatie zou plaatsvinden. De boodschap: als het niet spoedeisend is, wordt u voorlopig niet geopereerd.

Ds. Oosten begrijpt niet helemaal waarom de operatie niet door kan gaan. „Hier in het noorden zijn nog betrekkelijk weinig coronagevallen. En urologie is geen afdeling voor coronapatiënten. Ze zullen het personeel wel op andere afdelingen nodig hebben.”

In deze onzekere situatie vindt de predikant steun in zijn geloof. „Mijn vrouw en ik wachten af hoe het beleid zich aandient. We kunnen het in gerustheid aan God overgeven.”

„Traplopen gaat met moeite”

Leentje Mazier (70) uit Harderwijk lijdt aan lekkende hartkleppen. Daardoor voelt ze zich snel moe en is haar conditie slecht. Fietsen of traplopen gaat met moeite. Omdat ze in januari geopereerd zou worden, stelt ze haar vijftigjarig huwelijksjubileum uit naar eind maart.

Maar de operatie gaat niet door. Wanneer wel, weet ze niet. Ze komt boven aan de wachtlijst te staan. Elke donderdag laat een medewerker van het ziekenhuis, het Isala in Zwolle, haar weten of het doorgaat. Bij de speciale operatie, met een zogeheten Da Vincirobot, moeten het uitvoerende team compleet zijn. Bovendien kan het alleen op maandag of dinsdag.

Donderdag twee weken geleden krijgt Mazier te horen dat de operatie voorlopig echt niet gaat lukken. De reden is een gebrek aan bedden, als gevolg van het grote aantal coronapatiënten in het ziekenhuis.

Haar situatie is niet levensbedreigend, zegt de Harderwijkse. „Dan zou ik natuurlijk wel worden geholpen, zei de arts. Ik ben het ermee eens dat coronapatiënten voorgaan. Toch hoop ik dat ik zo spoedig mogelijk geholpen kan worden. De artsen zien ook dat mijn gezondheid steeds minder wordt.”

Toch wanhoopt ze niet. „Ik heb een groot vertrouwen in God, dat Hij bij me is. Ook met dit uitstel heeft Hij zijn bedoeling.”

„Bij zo veel pijn wil je wel onder het mes”

Wanneer Trudy Drost (43) uit Ede zal worden geopereerd aan haar rug, weet ze niet. „Deze zomer? Of wordt het herfst, of misschien nog later?” De afspraak stond gepland voor eind maart, maar ging niet door vanwege het coronavirus.

Elke dag voelt ze hevige pijn in haar rug, wat doorstraalt naar haar benen. Drost kampt met slijtage van de tussenwervelschijven en zenuwbeknelling als gevolg van scheefstaande wervels. Bovendien heeft ze drie hernia’s.

Tien jaar geleden werd er vanwege haar rugklachten al een stukje ruggenwervel verwijderd, maar de pijn is sinds enkele jaren weer in alle hevigheid terug. Diverse behandelingen voor pijnbestrijding brachten slechts kortdurend verlichting.

Vanaf november vorig jaar staat ze op de wachtlijst voor een operatie, waarbij de onderste wervels zullen worden vastgezet en de zenuw wordt vrijgemaakt. In januari krijgt ze te horen dat ze twee maanden later aan de beurt is: 20 maart.

Na de operatie zou de moeder van vijf thuiswonende kinderen nog drie maanden thuis moeten herstellen, wat neerkomt op bijna alleen bedrust met zo nu en dan een fysieke activiteit. „Ik ben een bezige bij en zie daarom wel op tegen deze lange herstelperiode. Toch, als je elke dag zo veel pijn hebt, dan wil je wel onder het mes.”

„Hopelijk kan hij arm gebruiken”

Door een zware bevalling raakten enkele zenuwen in de nek en schouder van Levi beschadigd. Een verlamde arm is het gevolg. Het is wenselijk dat het 3,5 maand oude zoontje van Tije en Petra Westerman uit Zoetermeer binnen vier tot zeven maanden wordt geopereerd. Petra: „Het liefst vóór zijn eerste levensjaar. Dat is voor zijn ontwikkeling het best.”

De zenuwbeschadiging heet met een medische term erbse parese. Dit komt voor bij één tot drie op de duizend pasgeborenen. Het risico hierop is groter bij kinderen met een hoog geboortegewicht of als een kind in de stuitligging via de normale weg wordt geboren.

Alleen door een operatie kunnen de zenuwen grotendeels worden hersteld, zodat de arm van het kind weer zo veel mogelijk gaan functioneren. De kans op herstel van de aandoening is het grootst als de operatie binnen nu en drie maanden plaatsvindt.

De afspraken bij het Leids Universitair Medisch Centrum zijn echter afgezegd. Coronazorg krijgt prioriteit. Echtpaar Westerman kreeg te horen dat ze moeten afwachten. „Dat geeft veel onzekerheid en ongerustheid. Voor ons gevoel staat alles stil. Je wilt zo graag voor je kindje dat hij zijn beide armen kan gebruiken. Komt er nog op tijd een plekje vrij?”