De coronatsunami heeft ons allen overweldigd. Dat geldt zeker ook voor het onderwijs, met alle leerkrachten en leidinggevenden. Maar niet minder voor de ouders, die voor een groot deel hun kinderen nu elke dag thuis hebben. In de afgelopen periode ging het er vooral om te kunnen blijven ademhalen. En als je hapt om lucht, denk je niet aan de lunch. Nu de nieuwe realiteit van ”thuis-schoolonderwijs” aan het landen is, is het goed eens naar de voedingswaarde ervan te kijken. Christelijk onderwijs, maar dan anders. Welke dingen verdienen in alle hectiek dan aandacht? Hoe overstijgen we de onmisbare lijstjes met tips en aandachtspunten die overal circuleren? Een viertal adviezen voor ouders, leerkrachten en leidinggevenden.

Draagkracht

De scholen doen enorm hun best om het onderwijs zoveel mogelijk te laten doorgaan. Behalve veel drukte voor henzelf betekent dat ook dat een behoorlijke portie feitelijk werk dagelijks terechtkomt op het bordje van de ouders. We maken dit als schrijvers van dit artikel ook zelf aan den lijve mee.

Het eerste advies is daarom dit: Houdt de verwachtingen naar ouders toe beperkt. Ouders zijn meestal geen onderwijsexpert. De gewone dingen in een gezin (boodschappen, de was, eten koken) gaan allemaal door. Ook het eigen werk moet in veel gevallen thuis gedaan worden, achter de computer en met de telefoon in de hand. De thuissituatie is dus fors anders dan anders.

Een school doet er goed aan te bedenken en expliciet te checken wat realistisch en haalbaar is voor ouders, zeker nu het allemaal langer gaat duren. De draagkracht kan wel eens een stuk lager zijn dan gewoonlijk.

Diepgang

Ook voor wat betreft de leerkrachten is het goed om de verwachtingen beperkt te houden. Van ouders en leidinggevenden naar leraren, omdat een omschakeling als de huidige veel energie vraagt van docenten. Die wordt door vele leerkrachten met liefde geleverd, maar er zijn grenzen aan wat haalbaar en menselijk is.

Dat geldt ook van verwachtingen van leerkrachten naar zichzelf: denk niet hetzelfde te doen als ”op school”, laat staan meer, onder het motto dat leerlingen zich dan thuis niet vervelen. Het is goed om achter de gebruikelijke vorm weer terug te gaan naar het doel en van daaruit te denken. In de lectorale rede van Murre is een Didactische Diamant gepresenteerd met zeven ontwerpprincipes voor christelijke vaklessen. Het eerste principe is om meer door minder te doen en zo diepgang te bereiken. Daar is nu een kans voor.

Bellen

Een tweede advies: Investeer extra in de relatie. Mensen zijn geschapen in relatie. Relaties aangaan en onderhouden is dan ook een diepmenselijke behoefte. Voor het onderwijs is een goede relatie tussen leerkracht en leerling onontbeerlijk. Juist nu is het goed om niet alleen te communiceren via mails en apps, maar ook telefonisch. Zeker in het basisonderwijs, maar ook bijvoorbeeld als mentor van een klas in het voortgezet onderwijs. Wij stellen voor dat leerkrachten regelmatig een dag besteden aan het bellen met hun leerlingen en een van hun ouders, in plaats van aan het maken en begeleiden en corrigeren van lessen-op-afstand. Elkaar horen en bij voorkeur zien is erg belangrijk. Veel scholen benutten al methoden waarmee door middel van een videoverbinding contact wordt gelegd.

Expertise ontbreekt

Juist voor kinderen die extra ondersteuning en/of zorg nodig hebben, kan dit een moeilijke en verwarrende tijd zijn. De dagelijkse structuur is weg, ouders missen thuis de expertise en de intensieve begeleiding die er op school of op de dagbesteding is. Dit is een grote belasting voor zowel de kinderen als de ouders. Zie het thuis maar eens op te vangen.

Het is van groot belang dat leerkrachten en hulpverleners regelmatig contact hebben met gezinnen die het nu extra zwaar hebben, bij voorkeur via beeldbellen. Een gezicht spreekt niet voor niks boekdelen. Luister naar hen, vraag door en help hen om een ritme te creëren door bijvoorbeeld samen een dagschema op te stellen. Probeer elementen uit de klas thuis te maken. Voor de jongste zoon heeft een van ons bijvoorbeeld pictogrammen uitgeprint, om elke dag voor hem zijn ritme met plaatjes duidelijk te maken. Inmiddels staat er ook een lettertafel in de gang. Een maatje (bijvoorbeeld een gemeentelid) kan ook elke dag even ‘langsgaan’.

Op elkaars lip

Het derde advies komt rechtstreeks uit de Bijbel: „Draagt elkanders lasten” (Galaten 6:2). Dat betekent niet dat je anderen helpt, wat er vaak van gemaakt wordt, maar het „met Christelijke bescheidenheid en medelijden (...) verdragen, beteren, en wegnemen” van „zwakheden en gebreken, die als een zware last op de mensen liggen” (kanttekeningen Statenvertaling).

Juist nu kunnen gemakkelijk wrijvingen en irritaties optreden. Binnen het gezin zit je continu op elkaars lip, de ruimte in huis is doorgaans beperkt, de hoeveelheid spullen is verveelvoudigd (met de bijbehorende rommel) en de gebruikelijke patronen zijn verstoord. Wrijvingen komen zodoende sneller voor en sneller naar buiten. Dat kan ook voorkomen tussen school en gezin en tussen leerkrachten en leidinggevenden. Het leert ons iets over onze zondige aard, zowel in het veroorzaken ervan als in het reageren erop. Draagt echter elkanders lasten, zegt Paulus. Jezus onderwijst ons hoogstpersoonlijk om zachtmoedig te zijn (Mattheüs 11:29).

Klok

Een vierde en laatste advies is het bewust indelen, besteden en afbakenen van onze tijd, ook in de thuissetting. Hier valt te leren van de vroegmiddeleeuwse monnik Benedictus. ”Ora et labora”, bidden en werken, horen bij elkaar, niet zozeer dóór elkaar. Besteed elk deel van je tijd goed, door de volle aandacht te geven aan wat je op dat moment onderhanden hebt. Werken (aan leertaken bijvoorbeeld) als dat op programma staat. Bidden, mediteren en zingen als daar de klok voor slaat. Lezen, voorlezen of wandelen op het moment dat daarvoor geschikt is. Even weg van beeldschermen.

”Less is more” (minder is juist meer). Het is goed dat te beseffen, juist nu er voortdurend nieuwe informatie komt, er online heel veel goed bedoelde tips voorbijkomen, uitgeverijen en scholen veel online aanbieden en gezinnen onder druk komen te staan vanwege het combineren van werk en gezin met thuisonderwijs.

Niet te veel willen op een dag, prioriteiten stellen, aandacht voor elkaar hebben en houden, tijd vrijmaken rondom het Woord. Dat hebben we juist nu heel hard nodig. Help elkaar om die overvloed aan online-informatie te beperken en wees een naaste voor mensen die het niet kunnen bijbenen.

En er is ook het nodige moois. Ouders maken kinderen nu intensief van dichtbij mee gedurende een langere periode. Dat is soms ook gewoon genieten!

Piet Murre is lector schoolvakken en didactiek, Neely Anne de Ronde is lector passend leraarschap. Beiden zijn verbonden aan Driestar educatief.