Er wordt druk gebouwd. Maar nu, wegens de stikstofcrisis, even niet. Het terrein van De Hartenberg wordt ingericht voor de toekomst. Zo’n 300 cliënten wonen er over een paar jaar. Heel wat minder dan de 800 die stichting ’s Heeren Loo in 1960 voor ogen stonden bij de aankoop van landgoed Peppelenbosch en Westenrode. Ook minder dan het hoogste aantal in de historie van De Hartenberg: circa 400.

„Vanuit het hele land kwamen de bewoners in de begintijd naar Wekerom”, vertelt directeur Anke Visserman van ’s Heeren Loo Gelderland Midden. „Sommigen van hen wonen hier nog altijd. Op dinsdagmiddag bezochten de moeders hun „opgenomen kinderen”, zoals ze toen heetten. Ze brachten lekkers mee en de schone was. In een grote zaal zaten ze aan tafeltjes tegenover elkaar. Ook het personeel kwam overal vandaan. In een grote flat woonden op het hoogtepunt ruim honderd medewerkers. Eens per jaar startte een opleiding voor de gehandicaptenzorg. Bewoners met ernstige beperkingen lagen echt de hele dag in bed, in slaapzalen, met aan het voeteneind een tafeltje voor eigen spullen. Er moest goed voor hen gezorgd worden, was toen de gedachte, ze zijn kwetsbaar en ze kunnen eigenlijk niets.”

Al snel na de ingebruikname van De Hartenberg kwam een tegenbeweging op gang. Ook in eigen huis. Medewerkers introduceerden het ”snoezelen” voor bewoners die veel zorg nodig hebben. In een snoezelruimte kunnen ze zich ontspannen, terwijl voorwerpen, beelden, kleuren, geuren en geluiden hun zintuigen prikkelen. „Daarnaast groeide de overtuiging dat mensen met een beperking beter dicht bij hun familie konden blijven wonen”, aldus Visserman. „Ook verhuisden veel cliënten van het beschutte terrein in de bossen naar woonvoorzieningen in gewone wijken.”

Meer zorg nodig

Op De Hartenberg verblijven mensen met een lichte tot ernstige verstandelijke beperking en met soms complexe zorgvragen. In de toekomstvisie wordt er rekening mee gehouden dat cliënten ouder worden en gaandeweg meer zorg nodig hebben. Ook gaat het vaker voorkomen dat mensen vanuit een reguliere woonwijk naar een woning op De Hartenberg verhuizen. Daarom zijn bouwvakkers nu volop in de weer. Ook voor cliënten die altijd al een woonplek in de bossen bij Wekerom hadden.

Visserman: „Veel groepshuizen zijn zo’n 25 jaar geleden gebouwd. Met een huiskamer en voor elke bewoner een kleine slaapkamer. De afgelopen jaren merkten we dat dat onze cliënten geen recht deed. Ze konden zich niet even met familie op hun kamer terugtrekken, die was daarvoor te klein. Die oude woningen renoveren we, zodat iedereen een zit-slaapkamer met een keukentje en een badkamer krijgt. Daarnaast is er de centrale huiskamer. Voor het wonen op De Hartenberg is het van belang dat onze mensen een goed en rijk leven hebben, met zinvol werk of een zinvolle dagbesteding en leuke vrije tijd, dat ze familie kunnen ontvangen, dat ze plezier kunnen hebben met anderen – eigenlijk zaken die wij wij allemaal voor onszelf wensen.”

Bewoners hebben als het even kan allemaal een eigen taak. „Van de 220 cliënten op De Hartenberg zijn dat er zeker zo’n 180. De een doet wat meer dan de ander”, zegt directeur Visserman. „Cliënten kunnen meer dan we soms denken. We betrekken hen bij de werkzaamheden op het terrein, onder meer in het restaurant, op de kinderboerderij en in de groentekas. Waar nodig knippen we een taak in kleine stukjes die wel te behappen zijn. Want als je in taken denkt, kun je veel meer mensen aan werk helpen dan wanneer je uitgaat van vaststaande functies.”

Leerwerkbedrijf

De hovenierstak en de schoonmaakdienst zijn leerwerkbedrijf voor sommige cliënten. „Bewoners werken verder mee in onze eigen bedrijfjes: de vuilophaaldienst, de klussendienst, het distributiecentrum voor de boodschappen en de postdienst. In de postgroep doet ook iemand in een rolstoel mee. Die kan mooi postzakken vervoeren. Zo wordt er steeds gekeken naar wat iemand wél kan.”

Voor sommige werkzaamheden en vaardigheden worden cliënten geschoold via de Academie voor Zelfstandigheid van ’s Heeren Loo. Die biedt een individueel, op maat gesneden programma, waarbij de deelnemers het geleerde in de praktijk toepassen.

De bewoners van De Hartenberg zijn daarnaast meer dan ooit onderdeel van de samenleving, aldus Visserman. „Ons terrein is tegenwoordig gewoon een wijk van Ede, waar iedereen woont in de omgeving die het beste bij hem of haar past. Daar horen ook straatnamen bij. Vroeger woonde iedereen op Apeldoornseweg 60, het adres van het hoofdgebouw. De bewoners hebben nu allemaal een eigen adres, waarop ze ook post ontvangen. De straatnamen zijn in overleg met de gemeente Ede gekozen. Er is aansluiting gezocht bij de omringende natuur. Bewoners dachten mee: Roeklaan, Hazenpad, Edelhertlaan, Fazantlaan. ”Dolfijnlaan” werd ook voorgesteld, maar dat vonden we toch niet zo bij de Veluwe passen.”

”dEricteur”

Een van de bewoners van De Hartenberg is de 65-jarige Eric Maarschalkerweerd. Hij is ”directeur milieuplaats”. De elektrische wagen met laadbak waarmee hij bij de woningen en kantoren oud papier ophaalt, draagt een passend opschrift: ”dEricteur”.

Eric woont al lang op De Hartenberg. Hij was eerder magazijnbeheerder bij activiteitencentrum Doedac. De laatste jaren zorgt hij als medewerker van de facilitaire dienst voor de milieuplaats. „Eric ziet er echt op toe dat de containers voor glas, plastic en restafval tot de rand toe gevuld worden. Als ze vol zijn, regelt hij ook dat ze worden opgehaald”, vertelt zijn begeleider, Bart.

Verder helpt Eric bij de trainingen van de bedrijfshulpverleners. Zo was hij deze ochtend bij een instructie over brandblussers. Soms leidt hij bezoekers op De Hartenberg rond.

Eric is blij met de nieuwe woning voor zijn groep. „Ik heb nu een mooie eigen kamer en de douche hoef ik niet meer met anderen te delen.” Op zondag kookt hij voor zijn zes huisgenoten. „Vaak maak ik een vis- of een witlofsalade klaar. Van warm eten houden we niet zo. Het recept zoek ik zelf uit, de leiding doet dan de boodschappen.”

’s Zomers heeft Eric een vaste tennismiddag; hij speelt wedstrijden in Veenendaal. „Verder kan ik hier op het terrein van De Hartenberg lekker rondfietsen. Ik verveel me helemaal niet.”

Erics pensionering nadert. „Die komt eraan, ja. Maar achter het glas zitten lijkt me niks. Ik wil liever blijven klussen zoals ik nu doe.”

Het Hart

Een tweede bewoner is de 21-jarige Romy Vergers. Sinds begin dit jaar is haar werkomgeving de keuken van Het Hart. Het Grand Café/ congrescentrum vormt het middelpunt van het woonzorgpark. Tot Romy’s taak behoort het verzorgen van vooral warme gerechten, zoals twaalfuurtjes met gebakken ei, kroket en soep, broodjes warm vlees en frietjes, maar ze maakt ook wel salades en sandwiches. Koekjes in de vorm van hartjes bakken is haar specialiteit. „Dat leerde ik in het theehuis van De Hartenberg, waar ik vier jaar werkte nadat ik er eerst stage liep.”

Deze ochtend heeft Romy de frituur schoongemaakt. „Zo’n klusje hoort er ook bij.” Straks moet ze voor tien personen hapjes maken. Verder is het afwachten wat er voor de lunch wordt besteld. „Ik kan alvast broodjes bakken en komkommers en tomaten snijden.”

Met nog twee pleegkinderen woont Romy in een gezinshuis in Ede. Dat is al tien jaar haar thuis, na zes andere woonplekken. Elke werkdag fietst ze 8 kilometer naar De Hartenberg. „Koken en bakken vind ik leuk en het is hier gezellig met collega’s.”

Schijf van vijf

Romy wil wel verder in de horeca. In de beschutte omgeving van De Hartenberg kan ze haar talenten ontwikkelen. Ze volgt daarvoor ook de Academie voor Zelfstandigheid. „We leren bijvoorbeeld snijtechnieken. Laatst vertelde een diëtiste over de Schijf van vijf.”

Romy bereidde al eens een complete maaltijd: roti. Die was goed gelukt. Ik leer graag maaltijden klaarmaken. Dat is ook handig voor later, als ik zelf begeleid ga wonen.”

Binnenkort krijgt Het Hart een nieuwe menukaart. Daarvoor heeft Romy een broodje verzonnen. „Hopelijk komt die erop te staan. Het is een bagel met groene pesto, avocado, tomaat, veldsla en een gekookt ei. Nu nog een goede naam bedenken…”