Vianen ligt pal aan de Lek, het Merwedekanaal stroomt dwars door de stad, het historische centrum is omgeven door een gracht – kortom: de geschiedenis van Vianen is verweven met water. De bevolking voerde er regelmatig strijd tegen, maar ze heeft in de loop van de geschiedenis ook baat gehad bij de aanwezigheid van rivier en kanaal.

Even buiten de stad ligt Fort Everdingen, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die ook een belangrijke rol in de geschiedenis van de streek speelde. „Daarom is ”Vianen Waterjaar” zo’n mooi thema”, vindt Van Amerongen. „Het verbindt veel van wat dit gebied zo typeert: rivieren, kanalen, grachten, singels, vijvers, dijken, molens, polders en gemalen.”

Volgens de citymanager is het thema onder meer bedoeld om de inwoners te laten genieten van de geschiedenis en de oude verhalen die met het water en de streek te maken hebben. „Op onze website en ook in een regionale krant verschijnt een serie verhalen, waarin we mensen meenemen op een ontdekkingstocht die gaat over de relatie tussen Vianen en het water.” Daarin wordt onder meer verteld over de ontwikkeling die de Lek doormaakte: van wild stromende rivier tot de doorgaans getemde Lek, zoals de inwoners die nu kennen. Ook wordt aandacht besteed aan de situatie begin 1995 toen de wassende rivier voor een spannende week met extreem hoog water zorgde.

„Verder is voor inwoners en verenigingen het thema natuurlijk een prachtig handvat om allerlei activiteiten te organiseren”, aldus Van Amerongen. Het leidt de komende maanden tot een bomvol programma met onder meer wandelingen, fietstochten, een expositie, een fototentoonstelling op de Lekdijk, watertheater, de muziekuitvoering ”Ode aan het water” en een sportevenement, terwijl ook de traditionele Sleepbootdagen voor het gemak in het thema worden ingepast.

Historische binnenstad

Uiteraard probeert de stad er ook een economisch slaatje uit te slaan. „Met dit thema en al die activiteiten willen we natuurlijk zoveel mogelijk mensen naar Vianen en de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden halen. We willen de streek zo goed mogelijk op de kaart zetten.”

En dat gaat lukken, benadrukt Van Amerongen. „Vorig jaar organiseerden we binnen dit thema ook al een aantal activiteiten. Toen kregen we van meerdere bezoekers verrassend positieve reacties. Ze waren enthousiast over de compacte, historische binnenstad. Het oude centrum ligt ingeklemd tussen de A2 en de A27, bezoekers waren er al vaak voorbij gereden. Nu ze de tijd namen om een middagje alles op hun gemak te bekijken, werden ze verrast door al het moois. Ze lieten weten zeker een keer terug te komen. Dat is natuurlijk prachtig om te horen.”

De citymanager is enthousiast over het afwisselende programma dat de Vrijstad de komende maanden biedt. „De Sleepbootdagen vormen natuurlijk een geweldige trekker, maar het watertheater in en rond Fort Everdingen is ook prachtig. Op vier locaties in de waterrijke omgeving van Everdingen vinden korte voorstellingen plaats.”

De organisatie wil met dit project het fraaie gebied rond Everdingen laten zien en de bezoekers laten genieten van het landschap en zijn erfgoed. „Op dit kleine stukje land is gestreden tegen het water en gevochten in de Tweede Wereldoorlog. De restanten zijn nog altijd zichtbaar en het gevecht tegen het water is in deze landelijke omgeving nog meer voelbaar dan in Vianen zelf.”

Het bijzondere van het watertheater is volgens Van Amerongen dat het publiek niet in een zaal zit, maar zelf een route aflegt. „Bezoekers voelen de wind, ruiken het land, zien het water en horen de vogels.”

Van Amerongen stelt dat ”Waterjaar Vianen” lééft bij de inwoners. „Aan de Toneelroute deden afgelopen najaar honderden mensen mee. Maar het zit niet altijd in de grote aantallen. Vorige zomer organiseerden we een ”breakfast by the creek”, een kleinschalige activiteit, waar uiteindelijk heel veel mensen op afkwamen. Ze namen kleedjes, broodjes en koffie mee en schoven aan. Het mooie van dit Waterjaar is de variatie in de evenementen. Er is voor elk wat wils: sport, cultuur, geschiedenis, muziek – iedereen vindt wel iets van zijn gading.”

Sleepbootdagen

De grootste trekker van het Waterjaar vormen de Sleepbootdagen op 30 en 31 mei en 1 juni. „Ze worden eens in de twee jaar hier gehouden, altijd rond Hemelvaart. Het jaar erop is Zwartsluis aan de beurt”, vertelt Henk Lammertink, secretaris en voorlichter van de plaatselijke organisatie.

Volgens Lammertink kwam het evenement ruim 25 jaar geleden naar Vianen. „De toenmalige wethouder raakte destijds aan de praat met schippers van vereniging de MotorSleepboot (VDMS). Eigenlijk zijn die Sleepbootdagen een verenigingsactiviteit van de VDMS om het varend cultureel erfgoed in stand te houden. In 1994 begonnen ze in Zwartsluis, in de jaren daarna werd het evenement zo groot dat ze een tweede stad als partner zochten om de continuïteit te waarborgen. Het gemeentebestuur van Vianen voelde daar wel voor en haalde de Sleepbootdagen hierheen. Sinds 1997 wordt het evenement in de oneven jaren in Vianen gehouden. Dit jaar gebeurt dat voor de twaalfde keer.”

Familie-uitje

De afgelopen decennia groeiden de Sleepbootdagen uit tot het grootste nautische evenement van de regio. „In drie dagen tijd trekken we 80.000 tot 100.000 toeschouwers. Maar dat aantal is sterk afhankelijk van het weer. Als het te warm is, trekken de mensen naar het strand of naar de Lek. Zonnetje, 20 graden, dreigende wolken, dat zijn voor ons ideale weersomstandigheden.”

De bezoekers komen van heinde en verre naar de Sleepbootdagen. „Een paar jaar geleden hebben we daar onderzoek naar gedaan; ze komen uit alle windstreken. Dan gaat het echt om de liefhebbers, de kenners. Ze maken een praatje met de schipper. Die is ongelooflijk trots op z’n boot en algauw worden er allerlei technische gegevens uitgewisseld. Voor je het weet, sta je als belangstellende in de machinekamer. Genieten voor bezoekers én schippers.

Daarnaast komen er heel veel mensen uit de regio. Het is echt een en familie-uitje. Vaak zie je opa’s met hun kleinzoons voorbijschuiven. En vergeet de Vianezen zelf niet. Sommigen komen drie keer per dag langs. Ze beginnen ’s morgens, gaan dan even eten en lopen hier ’s middags weer. En ’s avonds als de boel verlicht is, komen ze nog een keer.”

Vaardigheidsproeven

Dit jaar liften de Sleepbootdagen mee op het thema ”Waterjaar”, vertelt Lammertink. „We profiteren van de extra aandacht en publiciteit, maar voor ons als organisatie verandert er eigenlijk niet zoveel. Er komen zo’n 200 opduwers en sleepboten, de schippers laten door middel van kracht- en vaardigheidsproeven hun bekwaamheid zien en een deskundige jury kiest de sleepboot en opduwer van het jaar, zo’n beetje de hoogste eer die je als schipper te beurt kan vallen.”

Elke editie van het evenement heeft zijn eigen thema. „Dit jaar hebben we gekozen voor ”brandbestrijding aan boord”. Dat betekent onder meer dat er een blusboot aanwezig is. Als plaatselijke organisatie zorgen we daarnaast voor een aantrekkelijk programma voor jong en oud met modelboten, miniopduwertjes, rondvaarten, een verlichte avondvaart, maar ook een braderie, jeugdactiviteiten, een expositie en een concert. Dat maakt het evenement ook aantrekkelijk voor de plaatselijke middenstand en de horeca.”

Prettige sfeer

Volgens Lammertink hangt er tijdens de Sleepbootdagen altijd een prettige sfeer. „Het is gezellig, bezoekers en deelnemers kletsen met elkaar, iedereen is ontspannen. Aan de kant staan koortjes te zingen, er is een hapje en een drankje en problemen doen zich niet voor. Sterker nog: een paar jaar geleden hield de politie aan het eind van de avond –toen de terrasjes en de feesttent leegliepen– een alcoholcontrole, waarbij bleek dat niemand te veel op had. Dat willen we graag zo houden.”

Waterbouwkundige Blanken

Vorig jaar werd in Vianen als onderdeel van het Waterjaar veel aandacht besteed aan Jan Blanken. Deze inwoner van Vianen was betrokken bij talloze grote waterbouwkundige werken in Nederland, aangelegd in de beginperiode van de waterstaatszorg onder keizer Napoleon, maar vooral onder koning Willem I.

Voorbeelden daarvan zijn onder meer uitvindingen als de waaiersluizen, het droogdok in Hellevoetsluis, de aanleg van het Zederikkanaal, het Noord-Hollands Kanaal en wegen, kanalen en sluizen in en rond Vijfheerenlanden.

Bovendien gaf Blanken vorm aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In Vianen werd bij de Grote Sluis een monument van Blanken onthuld en het Stedelijk Museum wijdde een grote tentoonstelling aan hem.

Wandel- en fietsliefhebbers kunnen sinds vorig jaar hun hart ophalen met de ”Jan Blanken wandel- en fietsroutes”, die een fraaie tocht in de natuur combineren met de verhalen van de waterwerken van deze beroemde Vianees.