De Nanzo-in-tempel in Japan is beroemd vanwege het gigantische beeld van een liggende boeddha. De bewakers van het complex hebben echter grote moeite om de hordes toeristen in goede banen te leiden. Er staan nu waarschuwingen in twaalf talen, die moeten voorkomen dat bezoekers in te grote groepen het complex betreden.

Hier spreekt een antitoeristisch sentiment, veroorzaakt door slechte manieren en verontwaardiging oproepende daden van sommige bezoekers uit het buitenland. Niet alleen in Japan, maar ook elders in de wereld groeit op diverse plaatsen de weerzin tegen toeristen. In Amsterdam bijvoorbeeld heeft het stadsbestuur een stop gezet op nieuwe souvenirwinkels en wordt particuliere kamerverhuur aangepakt.

Muren

Toerisme brengt veel voordelen met zich mee voor gemeenschappen wereldwijd. Toeristische toplocaties komen echter onder druk te staan, nu de aantallen toeristen groeien. De plaatselijke bevolking kan daardoor niet meer terecht in overvolle restaurants en parken lopen vol. De prijzen stijgen. En misschien nog wel het ergste: de toeristen gedragen zich slecht.

De ongemanierde toerist laat steeds vaker van zich horen, of het nu gaat om echt onfatsoenlijk gedrag of om culturele verschillen. Deze trend is een uitdaging voor de toeristenindustrie. In toeristische trekpleisters als Venetië is de ergernis overgekookt en leidt ze tot protesten tegen toeristen. In Barcelona hebben links-nationalistische activisten de kwestie omarmd. Zij laten hun mening blijken in graffiti, met teksten als: ”Vluchtelingen welkom, toeristen ga weg.”

Als de toeristenindustrie niets doet om de ergernissen tegen te gaan, zullen dergelijke sentimenten zich gaan verspreiden. Het gevaar bestaat dat toerisme straks niet meer een manier is om bruggen te bouwen tussen culturen en vriendschappen te sluiten, maar stereotype muren opwerpt, die mensen van elkaar scheiden.

Soms heeft het ongewenste gedrag te maken met culturele verschillen. Een voorbeeld: Er zijn in China plaatsen waar het gewoon gevonden wordt om een tafel in een restaurant en de vloer eromheen vol rommel achter te laten. Twee Chinese vrouwen die in Japan hetzelfde deden, werden het onderwerp van internationale kritiek, toen een video online werd gezet waarin hun gevraagd werd om „vanwege hun walgelijke eetgewoonten” een restaurant in Osaka te verlaten.

De vraag rijst dan waarom toeristen niet de moeite nemen om de plaatselijke gewoonten op hun vakantiebestemming te begrijpen en zich aan te passen. En verder kunnen we ons afvragen waarom toeristen zich in het buitenland gedragen op een manier die thuis niet in hen zou opkomen.

Het lijkt erop dat een vakantiegevoel de remmingen bij mensen wegneemt, waardoor ze soms domme acties ondernemen. Ze proberen een propagandaposter te stelen in de meest totalitaire staat ter wereld. Ze spuiten graffiti op de muur van een terrein waar miljoenen mensen zijn vermoord. Of ze gaan met elkaar in gevecht omdat ze een selfie willen maken bij de Trevifontein in Rome.

Duurzaam toerisme rust op enkele pijlers. Een daarvan is respect van de toerist voor de lokale bevolking, cultuur en omgeving. Het probleem is dat toerisme gepromoot wordt als een puur hedonistische activiteit. Mensen worden niet zozeer aangemoedigd om zichzelf te zien als wereldburgers met verantwoordelijkheden, maar hun wordt de illusie van ongebreideld genot verkocht. Is het dan verwonderlijk dat ze hedonistisch gedrag vertonen en overal recht op denken te hebben?

Van sommige incidenten weten we alleen af omdat de daders er zelf opnamen van hebben gemaakt. In andere gevallen maakte een beledigde plaatselijke bewoner de opnamen. Dat gebeurde ook toen Britse toeristen in januari in Nieuw-Zeeland een medialawine veroorzaakten en het stempel ”varkens” opgeplakt kregen. Een video laat zien welke rommel ze achterlieten in een park bij het strand. Meer dan 10.000 Nieuw-Zeelanders tekenden een petitie om hen het land uit te zetten.

Het is een klassiek voorbeeld van hoe een lokale gebeurtenis tegenwoordig eenvoudig een internationaal incident kan worden.

Tiakibelofte

Om de diverse problemen die toerisme met zich meebrengt kiest Nieuw-Zeeland voor het promoten van de ”Tiakibelofte”. ”Tik” is een Maoriwoord voor ”bewaren en beschermen”. Een daaraan gekoppeld principe is ”Kaitiakitanga”, een ethiek van goede zorg die is gebaseerd op het Maoribegrip van de relatie tussen mensen en de natuurlijke wereld. De Tiakicampagne vraagt van toeristen dat ze goed omgaan met Nieuw-Zeeland, zich gedragen „als beschermer en ons thuis bewaren.” In ruil daarvoor wordt een warm welkom beloofd aan de toeristen die graag die beschermers willen zijn.

Een dergelijke wederkerigheid is een uitnodiging tot verantwoord toerisme. De toeristenindustrie wordt uitgedaagd om effectieve strategieën te ontwikkelen die ertoe leiden dat toeristen en de lokale bevolking beter met elkaar omgaan.

De auteur is toerisme-expert aan de University of South Australia. Bron: IPS/The Conversation.