Geweld ‘gele hesjes’ zit in „hart van de beweging”
Verwoeste winkels, restaurants en krantenkiosken: in Parijs liep een betoging van de protestbeweging ‘gele hesjes’ zaterdag opnieuw uit op grof geweld. „Het geweld is zonder meer gevaarlijk, want potentieel grenzeloos”, zegt de Parijse onderzoeker Luc Rouban.
Het is over en uit met de betogingen van ‘gele hesjes’ op de Champs-Elysées in Parijs. Dat maakte de Franse premier Edouard Philippe maandag duidelijk. Na de plunderingen van afgelopen zaterdag trok hij een grens. De lijn voor de toekomst: als het elders weer uit de hand loopt, komt er ook daar een verbod op manifestaties.
Het geweld van afgelopen zaterdag leek bewust georkestreerd. Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Laurent Nunez zei maandag dat zo’n 10.000 betogers actief waren om „chaos en geweld te creëren.” „Ik maak geen onderscheid tussen ‘gele hesjes’ en boeven”, zei hij op de Franse zender RTL. „Er waren deze zaterdag alleen maar (…) geradicaliseerde personen.”
Luc Rouban, onderzoeksdirecteur bij het instituut voor politieke studies SciencesPo in Parijs, benadrukt dat het geweld geen randverschijnsel is. „Het zit in het hart van de beweging. Dat is zonder meer gevaarlijk”, zegt hij op zijn werkkamer in de Parijse binnenstad. „Sommigen keren zich tegen de rellen, maar zij vormen niet de hoofdstroom.”
De beweging wordt nog altijd door een fors deel van de Franse bevolking gedragen. Hoe verklaart u dat?
„Je moet de harde kern van de beweging niet verwarren met de aanhang. Veel mensen hebben sympathie voor aspecten van de ‘gele hesjes’, maar de groep die er vierkant achter staat, is veel kleiner. In december ging het om zo’n 13 procent.”
Wie vormen die harde kern?
„Het is heel moeilijk om de sociologische achtergrond helder te krijgen. Er zijn veel soorten geel: de beweging is zeer verdeeld. Toch zijn er wel een aantal verbindende kenmerken te noemen, zoals antikapitalisme, anti-immigratie en een sterk nationalisme.”
Dat klinkt als het electoraat van Marine Le Pen.
„Politiek gezien zit de beweging inderdaad het dichtst bij het Rassemblement National (de partij van Marine Le Pen, MW), maar daarvan is het zeker geen verlengstuk. De ‘gele hesjes’ verwerpen elke vorm van politieke representatie.”
Antikapitalisme klinkt klassiek-links.
„Een deel van de beweging wordt gevormd door oudere mensen met lage inkomens en arbeiders. Dat is de traditionele achterban van links. Links is echter feitelijk buitenspel komen te staan. Dat is voor Mélanchon (leider van de uiterst-linkse partij La France insoumise, MW) natuurlijk uiterst frustrerend. Want nu is er een grote sociale beweging, maar kan hij die niet omzetten in winst. ”
Zo’n 40 procent van de ‘gele hesjes’ zou geloven in een zionistisch complot. Verbaast u dat?
„De ‘gele hesjes’ houden niet van de staat en dus ook niet van de Joden. Die zouden dicht bij de macht zitten. Het is voer voor complotdenken: „Hé, zeggen sommigen: werkte die Macron eerder niet bij een Rothschildbank?” Je moet altijd voorzichtig zijn met vergelijkingen met de jaren dertig, maar ik zie wel degelijk overeenkomsten. Ook toen was er kritiek op het kapitalisme, de banken en de Joden. Het incident met Finkielkraut (de Frans-Joodse filosoof die op straat in Parijs van ‘gele hesjes’ te horen kreeg dat hij als „vieze stinkzionist” moest „opzouten”, MW) vond ik choquerend, maar het verbaasde me niet heel erg.”
Begrijpt u de onderliggende frustraties bij de ‘gele hesjes’?
„Eén van de grote achterliggende problemen is dat het systeem van opwaartse mobiliteit niet meer werkt. Mensen komen niet meer verder. Oudere mensen zien dat hun kinderen en kleinkinderen het slechter krijgen. Het is heel moeilijk in Frankrijk om succesvol te zijn als je niet in de juiste wieg bent geboren. Het idee ontstaat bovendien dat het voor de gewone Fransman nog moeilijker is dan voor immigranten. Die profiteren van speciale voordelen, zoals sociale huisvesting. De door de ‘gele hesjes’ geuite weerstand tegen immigranten leeft heel breed. Zo’n 65 procent van alle Fransen vindt dat er te veel migranten zijn. Onder het rechtse electoraat ligt dat nog veel hoger.”
Hebben de nationale consultaties die Macron organiseert zin gehad?
„Die consultaties vertrouwen de ‘gele hesjes’ helemaal niet. Het zou een nepdebat zijn. De ‘gele hesjes’ debatteren op hun eigen websites. Macron zal naar aanleiding van de uitkomsten misschien wat hervormingen doorvoeren. Maar dat gaat de mensen niet tevreden stellen. Voor de beweging van de ‘gele hesjes’ is er geen compromis, het is net een protestantse sekte. Ik vind dat heel beangstigend.”
