Nog niet zo lang geleden dronk de Zoetermeerse vaak cola light. Na één koekje of twee stukjes chocola kon ze niet goed stoppen en een zak chips ging bij haar meestal in één keer op. „Ik at wel gezonde dingen, zoals aardappelen en groenten. Maar ook pizza en shoarma. Ik heb niet veel energie, een kenmerk van MS, dus lang in de keuken staan lukte gewoon niet. Nu kook ik vaker én beter voor mezelf. Want ik weet dat het meeste wat ik eerst at, niks voor me deed.”

Ze leerde dat tijdens het drie maanden durende voedingsprogramma Anders eten bij MS, een initiatief van de Stichting MS Anders en de Stichting Voeding Leeft. De laatste organisatie, die ondersteund wordt door verschillende artsen, ontwikkelt zogeheten leefstijlprogramma’s voor mensen met MS, diabetes type 2 en reuma. Doelen: het verminderen van symptomen –bij diabetes type 2 wordt zelfs gesproken van de ziekte omkeren– en zorgen dat patiënten zich beter gaan voelen, weer meer mens worden.

Linda Schreuder hoorde over het programma van haar vriendin, die had meegedaan aan de eerste editie, begin vorig jaar. „Ze vertelde me dat ze sindsdien lekkerder in haar vel zat, zich gezonder voelde. Ze was ook afgevallen. Ik dacht: als ik het niet zelf probeer, weet ik niet of het iets is. Misschien krijg ik ook wel wat energie terug.”

Dubbel

Want vermoeidheid is het grootste obstakel waar ze sinds de diagnose, op haar 24e, tegen aanloopt. Net zoals bijna elke MS-patiënt. „Ik begon dubbel te zien”, vertelt ze over de periode voordat haar ziekte werd ontdekt. Schreuder gaf destijds fulltime les aan mbo-leerlingen. Om de MS te remmen, injecteerde ze zichzelf drie keer per week met het medicijn Rebif (interferon bèta-1a – FN).

„In het begin wilde ik er niet echt aan dat ik ziek was”, vertelt ze. „Maar op mijn 28e ging het niet meer. De vermoeidheid was te groot. Ik ben toen voor 75 procent afgekeurd.” Helemaal niets doen zag ze niet zitten, dus ging ze twee ochtenden per week aan de slag in het bedrijf van haar ouders. „Mijn weken zagen er ongeveer als volgt uit: maandagochtend werken, ’s middags slapen. Dinsdagochtend fysiotherapie, ’s middags rusten of slapen. Woensdagmorgen werken, ’s middags slapen. Donderdagochtend fysio, ’s middags rusten of slapen. En vrijdag en zaterdag was ik altijd nog erg moe. Zondag kwam ik weer wat bij en de volgende dag begon het allemaal weer opnieuw. Tot mijn 36e heb ik dit volgehouden. Toen ben ik gestopt met werken.”

Karbonaadje

Het vooruitzicht op wat meer energie, dat haar vriendin haar voorschotelde, was dus aanlokkelijk. „Het programma was wel zwaar, vooral in het begin. Je krijgt namelijk voor vier weken recepten mee, drie per dag. Dus iedere keer moet je kijken wat je gaat eten, je doet boodschappen, leest de recepten enzovoort. Na de eerste maand mag je zelf bepalen wat je eet, uiteraard wel volgens de uitgangspunten van het programma. Die eerste vier weken heb ik enorm gevarieerd gegeten. Ik heb echt ontdekt dat er veel meer is dan aardappelen en een karbonaadje. Knolselderij en pastinaak bijvoorbeeld, at ik nooit. Kikkererwten ook niet, nu liggen die geregeld op mijn bord. En ik dacht altijd dat soep maken moeilijk was. Er is niks makkelijkers!”

Een jaar lang eet Linda nu volgens de inzichten die ze tijdens het volgen van het programma leerde. „Ik heb veel meer energie. En ik ben flink afgevallen: van 96 kilo ben ik naar 80 kilo gegaan. Het scheelt dat ik nu minder kilo’s hoef mee te nemen.”

Sinds maart doet ze elke woensdagochtend vrijwilligerswerk bij een kledingbank. „Als ik thuiskom, ben ik wel moe en ga ik soms even slapen. Maar op donderdag heb ik nergens last meer van.”

Wachtlijst

De kern van Anders eten bij MS is eenvoudig, zegt Anne-Marie Ernst, voedingsdeskundige bij het programma. „Eet onbewerkt, vers en gevarieerd. Vermijd snelle suikers. Want wat je in je mond stopt, is van invloed op je functioneren.” Concreet: gezoete drinkyoghurt is nee, volle melk is oké. Een slavink –bewerkt, want gekruid en gezouten vlees– is niet goed, kipfilet is prima.

Het voedingsprogramma lijkt te voorzien in een behoefte: bij de derde editie die in september van start ging, was er een wachtlijst. En dat is op z’n minst opmerkelijk, want het gaat om chronisch zieke mensen die er vrijwillig voor kiezen een dieet te volgen – een term die Ernst overigens „absoluut niet gebruikt.”

„Mensen zien het toch zitten. Bedenk dat er voor MS geen genezende medicatie is. En wat er wel is, zoals symptoomonderdrukkers en remmers, geeft vaak bijwerkingen. Dus hoe belangrijk medicijnen soms ook zijn, alles wat nog meer kan helpen, is welkom.”

De vraag in hoeverre voeding een rol kan spelen bij het verminderen van MS-symptomen is niet nieuw. Artsen spraken zich er alleen lange tijd niet duidelijk over uit. „Gewoon gezond en gevarieerd eten, was altijd het advies aan patiënten”, zegt directeur Katja Vledder van de Stichting MS Anders, opgericht om de kwaliteit van leven voor MS-patiënten te verbeteren. „Inmiddels is er een kentering merkbaar. Leefstijl als medicijn krijgt steeds meer erkenning en ook dokters en MS-verpleegkundigen willen meer weten over het effect van andere voeding op hun patiënten.”

Westers eetpatroon

„Artsen willen altijd eerst bewijzen zien voor ze hun patiënten aan een behandeling blootstellen”, vult Anne-Marie Ernst aan. „Maar wij willen nú mensen helpen, en zo onderbouwd mogelijk. Nee, het is nog niet bewezen dat anders eten symptomen van MS vermindert. Maar er zijn wel veel onderzoeken die ons vertellen dat het westerse eetpatroon bijvoorbeeld ontstekingsbevorderend werkt. En ook geven onderzoeken aan dat voeding van invloed kan zijn op het ontstaan van MS. Hoe klein of hoe groot die invloed is, is alleen nog niet duidelijk.”

Het Louis Bolk Instituut –dat wetenschappelijk onderzoek doet naar het verband tussen voeding en gezondheid– volgt alle deelnemers aan het programma vanaf het begin tot nog jaren erna, vertelt Ernst. Tot nu toe zijn dat er 500. De eerste resultaten werden eind vorig jaar al bekendgemaakt.

„We ontvangen signalen dat mensen een betere motoriek krijgen”, vertelt Ernst. „Ook voelen ze zich helderder in hun hoofd. Energiegebrek en vermoeidheid zijn belangrijke klachten bij MS; mensen geven aan dat ze na het programma te hebben gevolgd minder hoeven te slapen. Het is eigenlijk ook gewoon een kwestie van gezond verstand: voor iedereen is het belangrijk om gezond te eten. Ben je ziek maar blijf je eten als de gemiddelde Nederlander, dan merk je de gevolgen sneller.”

Feestje

Linda Schreuder rondde het programma eind januari af en praat nog altijd enthousiast over spaghetti van courgette en rijst van bloemkool. Op de vraag hoelang ze groentepasta leuk en vooral lekker zal blijven vinden, antwoordt ze enthousiast: „O, ik ben er echt helemaal verzot op. En ik word er ook vol van. Ik doe er van alles doorheen; tonijn, pesto, kappertjes. Ik maak er wel een feestje van!”

Schreuder is een uitstekend ambassadeur van het voedingsprogramma geworden. Bij het nu lopende programma is ze buddy, ondersteuner, van de deelnemers. Ze beantwoordt vragen en pept deelnemers op. „En het geeft mezelf een boost om vol te houden. Want ik blijf gewoon af en toe zin houden in een chippie. Maar ik kan me nu beter inhouden, ik weet nu welk effect het heeft als ik doorga.”

Volgens Anne-Marie Ernst is het programma inhoudelijk nog in ontwikkeling, omdat er gaandeweg effecten duidelijk worden van de verandering van leefstijl. Maar ook praktisch, want het idee om buddy’s te benoemen kwam van de deelnemers zelf. „We hebben er nu vijf en zij zijn supersuccesvol. Ik kan natuurlijk wel zeggen dat een bepaald gerecht heerlijk is, maar als iemand die het zelf heeft ervaren het vertelt, is dat natuurlijk veel beter. En voor de duidelijkheid: je hoeft bij dit programma niet te gaan eten als een konijn. De recepten worden als erg lekker beoordeeld en ze zijn verzadigend. We willen hiermee mensen op de rit zetten. En misschien, hopelijk, komt er ooit een tijd dat er minder medicatie nodig is voor mensen met MS.”

Het programma

Het drie maanden durende programma ”Anders eten bij MS” begint en eindigt met groepsbijeenkomsten. Tussendoor zijn er terugkomdagen voor wie dat wil en kunnen deelnemers webinars –lezingen via internet– volgen. Via Facebook kan men ervaringen met elkaar delen en vragen stellen aan de voedingsdeskundigen van Voeding Leeft. Deelname kost 75 euro per persoon. De meeste zorgverzekeringen vergoeden niets. Het programma zelf wordt gefinancierd door de Stichting MS Anders, die daarvoor geld krijgt van donoren.

Wat is MS?

Multiple Sclerose is een –letterlijk– zenuwslopende ziekte die zorgt voor chronische ontstekingen in de hersenen en het ruggenmerg. Er ontstaat als het ware kortsluiting, het immuunsysteem keert zich tegen het eigen lichaam. Medicijnen remmen het invaliderende ziekteproces en de heftige aanvallen die voor blijvende hersenschade zorgen, maar ze genezen de ziekte niet.

De uitgangspunten van het voedingsprogramma Anders eten bij MS zijn onder andere gebaseerd op wat wetenschappelijk bekend is over de ontstekingsremmende werking van bepaalde voedingsstoffen, de –bij MS-patiënten afwijkende– darmflora en de ongunstige werking van het westerse dieet op MS.