Met regelmaat verklaren politici en wetenschappers dat Nederland sterker uit de kredietcrisis is gekomen. Daarbij baseert men zich op statistieken van het Centraal Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek. Die geven echter een vertekend beeld van de werkelijkheid. De kredietcrisis heeft namelijk veel schade toegebracht aan de publieke gezondheid en de veiligheid binnen de samenleving.

De staatsschuld bedraagt momenteel 484 miljard euro en stijgt nog steeds met 335 euro per seconde. In 2017 leefden 1,2 miljoen mensen in Nederland onder de armoedegrens en waren er 168 voedselbanken, die 130.000 mensen van voedsel voorzagen. De ontslaggolf, de schuldenlast, excessief alcohol- en drugsgebruik, kindermishandeling, de verharding van de criminaliteit en het afnemende vertrouwen in de overheid zijn andere waarneembare effecten van de kredietcrisis. Er wordt verder in toenemende mate een appel gedaan op de geestelijke gezondheidszorg.

Tel hierbij op dat de afgelopen jaren het aantal zelfdodingen in Nederland tot een recordhoogte is gestegen (bijna 1900 gevallen per jaar) en dat er in 2017 in totaal 83.500 incidenten door verwarde personen zijn geregistreerd. Dan is het niet verwonderlijk dat GGZ Nederland en de korpschef van de nationale politie onlangs de noodklok hebben geluid.

Communicatie

Deze en andere cijfers uit een onderzoek dat werd uitgevoerd door studenten van de Hogeschool Rotterdam tonen aan dat er een duidelijke relatie is tussen de kredietcrisis en de kwaliteit van de publieke gezondheid en veiligheid in ons land.

Het kabinet en het openbaar bestuur hebben hier vrijwel geen aandacht voor gehad. De focus was slechts gericht op het redden van ons monetaire stelsel, onder aanvoering van het ministerie van Financiën. Men probeerde de crisis op te lossen binnen de polderstructuur. Daarbij was het onduidelijk wie welke maatregelen nam en welke effecten die zouden sorteren.

De crisis had geen ‘gezicht’ en de communicatie met de burgers liet te wensen over, evenals de hulp aan diegenen die er ernstig door waren getroffen. Dat verklaart waarom de crisis zo lang heeft kunnen aanhouden.

Veiligheidsperspectief

Economische veiligheid is sinds 2007 een van de pijlers van de nationale veiligheidsstrategie. Dat rechtvaardigt een benadering van een kredietcrisis vanuit veiligheidsperspectief. Had zo’n benadering niet tot effectievere oplossingen geleid? Had die het leed van veel Nederlanders niet kunnen verzachten? Waarom was er geen rol weggelegd voor de vakdepartementen Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid? En welke activiteiten hebben de veiligheidsregio’s samen met de directeuren publieke gezondheid ontplooid?

Allemaal vragen die nog steeds moeten worden beantwoord. Tot op heden heeft geen enkel overheidsorgaan hier onderzoek naar gedaan. Op dit terrein is een concrete taak weggelegd voor de Onderzoeksraad Voor Veiligheid. Het past geheel binnen de opdracht van deze raad om niet slechts incidenten en rampen te onderzoeken, maar ook complexe en langdurige crisissituaties te analyseren.

Brede focus

We leren blijkbaar slecht van ervaringen uit het verleden. Ten tijde van de millenniumproblematiek in 1999 werd er op rijksniveau een multidisciplinair platform ingericht dat het kabinet adviseerde over te nemen maatregelen. Het crisismanagement onder leiding van voormalig Philipstopman Jan Timmer werkte destijds voorbeeldig.

De kans is groot dat zich binnen afzienbare tijd een nieuwe kredietcrisis aandient. We moeten die crisis dan niet al polderend, met een financiële bril op, benaderen. Een aanpak op nationaal en regionaal niveau, vanuit een structuur die bij een crisis past, zal noodzakelijk zijn. Een brede focus, vroegtijdige interventiemaatregelen, publiek-private coördinatie en slagvaardig leiderschap kunnen de schadelijke effecten van een crisis voor de publieke gezondheid en veiligheid binnen de samenleving aanzienlijk beperken. En daar is het de burgers uiteindelijk om te doen.

De auteur is adviseur crisisbeheersing bij SVDC.