Nobelprijswinnaar: Worden we voor de gek gehouden?
Nobelprijswinnaar Barry Barish, leider van het LIGO-experiment, lichtte in een interview met het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift Symmetry onlangs een tipje van de sluier op over 22 jaar wetenschappelijk onderzoek naar zwaartekrachtgolven. Een samenvatting.
„Ik begon in 1994 zonder een cent, maar met een plan waarin het National Science Foundation in 22 jaar tijd 100 miljoen dollar heeft gestoken. Mijn belangrijkste missie was een instrument te bouwen dat gevoelig genoeg was om zwaartekrachtgolven te kunnen detecteren.
We begonnen met meten in 2000, maar de detector was niet gevoelig genoeg. Onze grootste uitdaging was het uitfilteren van trillingen met een lage frequentie, zoals die van de aarde zelf. In de eerste versie van de LIGO konden we die trillingen reduceren met een factor 100 miljoen. Maar dat was te weinig.”
Verbeteringsprogramma
„Een belangrijk verbeteringsprogramma leidde tot de Advanced LIGO. In de Advanced LIGO deden we eigenlijk hetzelfde als voorheen, maar doordat we de beschikking kregen over nieuwe technologie, konden we de ongewenste trillingen reduceren met een factor 10 miljard. Na anderhalf jaar hadden we het apparaat aan de praat en binnen enkele dagen hadden we dé meting gedaan. Voorheen zouden de zwaartekrachtgolven verloren zijn gegaan in de achtergrondruis.
Dat was al die tijd ook mijn enige zorg: zullen we ooit zo succesvol zijn dat we zulke gevoelige apparatuur kunnen ontwikkelen om zwaartekrachtgolven te kunnen waarnemen? Dat was helemaal niet zeker.
De LIGO had een ingebouwd alarmsysteem dat ons vroegtijdig zou waarschuwen wanneer er een zwaartekrachtgolf aan zat te komen. Op 14 september 2015 was het zover. Die dag was ik al heel vroeg uit m’n bed. Algauw begreep ik dat er iets stond te gebeuren wat we niet eerder hadden gezien.”
Opgewonden
„Anders dan veel anderen voelde ik me niet opgewonden, maar dat was mijn eigen conservatisme. Ik vroeg me af: worden we nu voor de gek gehouden, of houden we onszelf voor de gek? Het was mijn grootste zorg of wij iets wezenlijks zouden meten. Het kostte ons een maand rekenen voordat we daarachter waren.
Op 3 oktober 2017 ging midden in de nacht om 2.40 uur mijn mobiele telefoon. Wie zou dat kunnen zijn? Slechts enkele tientallen mensen kennen mijn telefoonnummer. Ik was verrast toen bleek dat ik de voorzitter van het Nobelcomité aan de lijn had. Hij vertelde me dat ik de Nobelprijs had gewonnen. Tegenstrijdige gevoelens van opwinding en bescheidenheid drongen zich aan me op. Ik heb er nog steeds niet de juiste woorden voor, maar die mengeling van gevoelens heb ik nog steeds.”
