Commentaar: Een alternatieve ‘godsdienst’ is in IJsland snel gevonden
Er bestaat een band tussen Nederland en IJsland. Niet als ‘bondgenoten’ binnen de Europese Unie. IJsland is daarvan immers geen lid. Enkele jaren geleden leek het land nog op een lidmaatschap af te stevenen, maar de financiële crisis die de bankensector van IJsland zwaar trof, gooide roet in het eten. Ook zijn er geen onderlinge banden tussen Nederlandse steden en bijvoorbeeld de IJslandse hoofdstad Reykjavik.
De band is er meer op godsdienstig vlak. Het bisdom Reykjavik van de Rooms-Katholieke Kerk werd van 1996 tot 2009 geregeerd door de Nederlandse bisschop Gijsen. Nu neemt de Rooms-Katholieke Kerk binnen de IJslandse bevolking geen grote plaats in. Van de ruim 300.000 inwoners rekent zich zo’n 5 procent tot de Rooms-Katholieke Kerk. Het overgrote deel van de IJslanders (zo’n 85 procent) is lid van de evangelisch-lutherse staatskerk. Maar ook dat percentage moet worden gerelativeerd. De Evangelisch-Lutherse Kerk wordt beschermd door de overheid, en het lidmaatschap heeft een sterk cultureel karakter. Al bij hun geboorte worden IJslanders automatisch geregistreerd als luthers. In werkelijkheid is slechts 3 tot 4 procent van de evangelisch-lutherse IJslanders actief betrokken bij en meelevend met de kerk.
Ondanks een duizendjarige traditie van het christendom in IJsland staat het geloof er op de tocht. Er heerst vooral een ”alles is oké”-mentaliteit. Waarbij het in de eerste plaats om tolerantie gaat, die wellicht een grotere plaats inneemt dan (persoonlijk) geloof.
In dat klimaat, in die ontstane leegte, rijst onder IJslanders de vraag naar een alternatief. Dat is in IJsland snel gevonden. Het is immers het land van de elfen, geesten, dwergen en trollen. Het land vol van buitengewone natuurverschijnselen. Het land ook van heldhaftige Vikingen die rovend en plunderend de Noord-Europese kusten onveilig maakten. En van vele mythologische verhalen en van Noordse goden, als Thor, Odin en Freya.
Sinds 1973 erkent IJsland de Ásatrúarfélagið als officiële religie. De beweging wil terug naar het geloof in de natuurkrachten en oude goden. Vandaag de dag is de Ásatrúarfélagið de snelst groeiende godsdienst op IJsland. Er zijn concrete plannen om in Reykjavik een tempel te bouwen. De overheid heeft zich akkoord verklaard. Er is immers vrijheid van godsdienst.
Christelijke voorgangers maken zich weinig zorgen over de beweging en haar tempel. Ze zien deze meer als een culturele beweging met belangstelling voor mythologie en voor het traditionele bier drinken tijdens Vikingfeesten. De echte bedreiging voor de kerk is volgens de voorgangers niet de Ásatrúbeweging, maar de toenemende golf van secularisatie.
Dat mag waar zijn. In plaats dat de kerk invloed op de maatschappij heeft, krijgt de omringende wereld steeds meer greep op de kerk. Maar begint dat vaak niet met de relativering door de kerkmensen van wat er in de maatschappij gebeurt? Het aanhangen van alternatieve ‘godsdiensten’ is geen onschuldig tijdverdrijf. Het is vooral ook de thermometer van de kerk.
Er is een band, ten minste een overeenkomst, te zien tussen Nederland en IJsland.
