Aanleiding voor de bijeenkomst vormde het proefschrift van dr. Teus van de Lagemaat, ”De stille evolutie. Individualisering binnen de Gereformeerde Bond” (2013). De dag, met als thema ”Omgaan met ‘stille evolutie’ in kerkelijke gemeenten”, was georganiseerd door de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) en de Gereformeerde Bond en bedoeld voor predikanten en kerkelijk werkers.

Als eerste spreker zette dr. Van de Lagemaat de hoofdlijn van zijn sociologische onderzoek uiteen. De CHE-docent sociologie legde aan de ongeveer zestig aanwezigen uit dat de Gereformeerde Bond voortkomt uit de verzuiling. „De samen­leving is echter veranderd, we bevinden ons nu in een netwerksamenleving. De samenleving is ook individualistisch geworden.” De kern van het individualisme is volgens hem dat het individu zelf keuzes maakt en zich daarbij niet laat leiden door zijn omgeving.

Een van de onderwerpen die Van de Lagemaat onderzocht, is het al dan niet zingen van opwekkingsliederen in de eredienst. „Dergelijke natuurlijke processen die van onderaf opkomen, zijn naar mijn mening niet zomaar verdacht te maken.”

Hij merkte op dat de Gereformeerde Bond tot nu toe het „oude ideaal” dat er in de eredienst alleen psalmen worden gezongen, heeft willen vasthouden. Hij wees er daarbij op dat het hoofdbestuur ten aanzien van het uit­geven van de Herziene Staten­vertaling (HSV) leiding heeft genomen en suggereerde dat het dit ook ten aanzien van het zingen van opwekkingsliederen zou kunnen doen.

Zwaar

Vergunst gaf vervolgens enkele waarnemingen door vanuit het hoofdbestuur. „Ik neem waar dat onder oudere ambtsdragers, zeg maar van 55 jaar en ouder, het leidinggeven aan de gemeente als zwaar wordt ervaren. Er is veel onrust, er zijn veel meningen. De vreugde van het ambt wordt erdoor overschaduwd. Een kandidaat zei pas tegen mij: De vertrouwde kaders zijn weg­gevallen, ik moet het alleen doen met het Woord. Tegelijk –dat is het positieve– is dat voor een reformatorische christen geen onbekende oefening.”

De studie van Van de Lagemaat vindt Vergunst „te sociologisch. Het gaat de Gereformeerde Bond om de kerk. Ik herken het niet als Van de Lagemaat het beleid van de Gereformeerd Bond typeert als „balanceren tussen de flanken.” Persoonlijk doe ik mijn werk veel meer ontspannen. We zoeken niet het veilige midden, maar hebben steeds te maken met concrete situaties.” Hij legde verder uit dat de Gereformeerde Bond zich vooral wil richten op toerusting van ambtsdragers.

Bezinning

Dr. W. Dekker, medewerker van de IZB (voor zending in Nederland), merkte op dat de vraag niet is hoe de Gereformeerde Bond er over 25 jaar voor staat, maar hoe de kérk er over 25 jaar voor staat. „En bij die bezinning heb ik nog steeds veel verwachting van de Gereformeerde Bond. Niet zozeer van het hoofdbestuur. Het is nooit de bedoeling geweest dat het hoofdbestuur zou bepalen wat moet gebeuren. Dat is te veel vanuit de verzuiling gedacht.”

Volgens dr. Dekker kunnen niet alle meningen naast elkaar bestaan. „Er moet inhoudelijk leiding worden gegeven door mensen die iets te melden hebben.” Hij gaf verder aan dat individualisering als een kans aanvaard moet worden, en tegelijk vanuit de christelijke traditie een referentiepunt moet krijgen.

Ook ds. A. van Lingen, predikant te Kinderdijk en bestuurslid van de IZB, gaf een reactie. Hij stelde dat de cultuur niet als een gevaar hoeft te worden gezien. „De manier waarop wij ons leven vormgeven, komt voort uit de cultuur waarin wij leven.” Hij stelde dat individualisering niet tegengehouden kan worden, maar dat de Bijbel wel een kritisch ”tegenover” is als die wijst op gemeenschapszin.

Dr. R. Brouwer, docent praktische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Amsterdam, gaf in een „verdiepende reflectie” aan dat hij liever spreekt „van subjectivering dan van individualisering. Onze samenleving wordt in hoge mate bepaald door sociale groepen. We hebben de neiging om trendsetters te volgen, dat zie je bijvoorbeeld heel duidelijk in de mode.”

Nadine van Hierden, gemeenteadviseur in de Protestantse Kerk in Nederland, vertelde een ervaringsverhaal over een gemeente waar de vraag naar liederen in de eredienst aan de orde kwam. „Achter die vraag bleek het verlangen te zitten om sámen gemeente te zijn.” Hiervoor was het gesprek met elkaar noodzakelijk. „Doe niet aan grensbewaking, maar aan hartbewaking”, was haar advies.

De bijeenkomst werd afgesloten met een forumgesprek onder leiding van dr. J. Hoek, docent aan de Christelijke Hogeschool Ede en bijzonder hoogleraar gereformeerde spiritualiteit aan de Protestantse Theologische Universiteit in Groningen vanwege de Gereformeerde Bond.

Bedreiging of uitdaging – door ds. H. Liefting (Reformatorisch Dagblad, 31-05-2014)

Identiteit als inspiratie: T. van de Lagemaat onderzoekt invloed individualisering op GB - door P. J. Vergunst (De Waarheidsvriend, 21-11-2013)

Door een sleutelgat kijken naar individualisering – interview met Teus van de Lagemaat (Reformatorisch Dagblad, 18-11-2013)

„GB staat voor belangrijke keuzes” (Reformatorisch Dagblad, 18-11-2013)