Koningin Máxima ging naar de Wageningen UR (University & Research centre), waar zij het nieuwe onderwijsgebouw Orion op de campus opende. Bestuursvoorzitter Aalt Dijkhuizen grapte: „Het is de eerste en waarschijnlijk de enige keer dat we om de prinses vroegen en de koningin kregen.”

Dijkhuizen maakte bekend dat hij volgend jaar maart stopt. Hij is dan twaalf jaar voorzitter van de raad van bestuur geweest. Het is nog niet bekend wie hem gaat opvolgen.

In de periode dat Dijkhuizen aan het roer stond, is Wageningen UR sterk gegroeid. Het aantal studenten is meer dan verdubbeld tot 10.000, afkomstig uit 100 landen. Bij de universiteit en onderzoeksinstituten werken 6000 mensen.

Gastspreker in Wageningen was minister Kamp (Economische Zaken). Hij benadrukte het belang van technologische vernieuwing bij het zoeken van een oplossing voor de schaduwkanten van de toenemende welvaart in de wereld, zoals de klimaatverandering en het schaarser worden van grondstoffen.

Kamp wees erop dat, mede dankzij het onderzoek in Wageningen, de productie van de Nederlandse land- en tuinbouw sinds het midden van de vorige eeuw is verviervoudigd.

„Nederland is uitgegroeid tot de tweede exporteur van voedsel in de wereld. Per kilo voedsel gebruiken we in Nederland minder land en grondstoffen dan waar ook ter wereld. Elke koe, kip of varken levert in Nederland evenveel op als twee of drie dieren elders ter wereld. Door die kennis te exporteren, helpen we de wereld vooruit”, stelde de minister.

Prins Constantijn sprak studenten van de Universiteit Leiden toe en gaf goede raad aan de eerstejaars: „Iedereen die grote ideeën heeft, kan succesvol zijn. Daag jezelf uit, maar ontdek ook vooral de kracht in jezelf. Jij hebt nog de luxe om onderuit te gaan, dus je hebt de plicht om risico’s te nemen. Als je maar niet te lang zappend op de bank blijft liggen. Kijk over de schutting van je discipline. Ga bij een vereniging, ga met Erasmus elders in Europa studeren, begin een bedrijf.”

Minister Bussemaker van Onderwijs liet de studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam weten waarom een leenstelsel voor alle studenten naar haar idee beter is dan het huidige systeem, waarin de basisbeurs een gift is.

„Nu is het zo dat elke student met een basisbeurs een studieschuld opbouwt. En daarna repareren we dat, door alleen aan degenen die ook daadwerkelijk hun diploma halen, een prestatiebeurs te geven. Dat is compensatie achteraf.”

De bewindsvrouw pleitte voor het omgekeerde. „We kunnen ervoor kiezen om álle studenten een betere voorbereiding te geven. Door het geld dat we nu in die compensatie steken, te investeren in goed onderwijs en daarmee in talentontwikkeling, zodat de terugbetaling geen probleem hoeft te worden. Voor de meeste afgestudeerden is het dat niet. Het SCP becijferde dat laatst”, aldus minister Bussemaker.

Rector magnificus Henk Schmidt van de Erasmus Universiteit Rotterdam ging in op de gevolgen van studievertraging. „Studenten blijven te lang hangen in banen die eigenlijk bedoeld zijn voor minder hoog opgeleide mensen. En schappen vullen in een supermarkt is waarschijnlijk niet de ideale manier om je specifieke talenten te ontwikkelen. Klaarblijkelijk zien veel studenten het studeren als iets wat je erbij doet.”

Pauline van der Meer Mohr, voorzitter van het college van bestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam, kritiseerde de controle van de overheid op universiteiten. „In onze optiek wordt te veel belastinggeld verspild aan een uitgebreid systeem van controle, wat vooral leidt tot bureaucratie.”

Jeugdwerkloosheid

„De vraag is of een universitaire opleiding nog steeds de beste basis is voor het vinden van een geschikte baan”, stelde Martin Paul, voorzitter van het college van bestuur van Maastricht University. Hij noemde de grote jeugdwerkloosheid in sommige Europese landen als bewijs.

Professor Ton Wilthagen van Tilburg University pleitte ervoor werknemers tussen bedrijven uit te wisselen om zo meer zekerheid op een baan en inkomen te creëren.

„Uiteraard moeten mensen dan zelf ook bereid zijn te blijven investeren in hun ontwikkeling. Dat is niet vanzelfsprekend: veel Nederlanders poetsen elke zaterdagmiddag hun auto op, maar zijn niet van zins dezelfde hoeveelheid vrije tijd te besteden aan het blijvend oppoetsen van hun menselijk kapitaal.”

Het bedrijfsleven was breed vertegenwoordigd bij de openingsbijeenkomsten, met onder anderen vicepresident Martin van den Brink van ASML op de TU Delft en Dick Benschop, directeur van Shell Nederland, op de TU Eindhoven.

Zo’n 240.000 studenten volgen momenteel een universitaire opleiding. De definitieve cijfers volgen pas later. Naar schatting beginnen 60.000 nieuwe studenten aan een studie bij een universiteit.