Zelvertrouwen is heel belangrijk. De laatste tijd viel mijn oog een paar keer op columns die uitlegden hoe belangrijk het is dat ouders hun kinderen prijzen. Complimenten zijn beter dan klappen.

En blijkbaar deed Reagan dat in het groot. Hoewel ik dus niet meer weet van wie ik het heb, is dit inzicht in Reagans nalatenschap heel belangrijk voor mij geworden.

Als journalist vraag je je weleens af hoe mensen er toch toe komen iemand als president te kiezen. Vanaf een afstand denk je soms te kunnen zeggen dat een aankomend leider vrijwel zeker zal teleurstellen. Het antwoord ligt dan vaak hier: de kandidaat raakt een gevoelige snaar. Hij aait zijn kiezers op de juiste plaats.

Zo deed Reagan het. Hij zei tegen de Amerikaanse kiezer: „Jullie zijn geen verliezers. Nee, jullie vormen een machtig volk!” En de Amerikanen wisten dat het waar was. Zoals een predikant spreekt naar het hart van Jeruzalem, zo sprak Reagan naar het hart van zijn volk. En dat volk voelde zich erkend en begrepen.

Heel lang vond ik dit iets geweldigs. Was het niet de roeping van elke president om een vader des vaderlands te zijn? Als ik in Amerika had gewoond, zou ik hier zonder meer in meegegaan zijn.

Natuurlijk bereiken maar weinig leiders die heldenstatus. Naast Reagan heb je Churchill. Toen hij aan het begin van de oorlog premier werd, ging er een zucht van verlichting door het land. Niet van collega­politici, want die vonden hem een klets­majoor, maar van het gewone volk. Tegen hen zei hij: „Wij laten ons niet onder de voet lopen door deze ”Herr Hitler”, die bedrieger.” En ook al bood Churchill de Engelsen niet meer dan „bloed, zweet en tranen”, toch voelde ook dit volk zich begrepen.

Op een dag paste ik de ‘Reaganregel’ ook toe op de Russische president Poetin. En toen knakte er iets. Zeker, na de nationale vernedering in de jaren negentig gaf Poetin Rusland nieuwe moed. Om die reden ziet de gemiddelde Rus nog altijd iets in hem. Maar is hij een held, een vader des vaderlands?

Pas toen begreep ik dat ook opportunisten gebruik kunnen maken van deze wet­matigheid. En dan zijn het ineens niet meer alleen maar helden. Hitler sprak naar het hart van het vernederde Duitse volk en hij beloofde dat hij het erbovenop zou helpen.

Ook de toenmalige Joegoslavische president Milosevic liet op deze manier de vonk overslaan. In 1989 trof hij op het Mereveld in Kosovo een gekwetst volk aan. Vanaf die dag zocht hij de snaar van het nationalisme te beroeren. Maar er is niets dan ellende uit geboren.

Hongarije werd na de Eerste Wereld­oorlog van een groot rijk ingekrompen tot een rompstaatje. De Hongaren voelen die pijn nog altijd. Velen in de EU houden hun hart vast dat premier Orban de Hongaren hun zelfvertrouwen misschien zal teruggeven.

Vrijwel alle nationalisme wortelt in een diepe vernedering. De apartheid in Zuid-Afrika was voor de Afrikaners een overlevingsstrijd, die ze hadden geleerd in de Boerenoorlog tegen de Engelsen. Zodra een politicus die vonk van zelf­vertrouwen kan laten overslaan, moet men zich hoeden voor de gevolgen.

Ter geruststelling: het aanspreken van de gekwetste volksziel is geen trucje. Velen zijn er niet in geslaagd. George W. Bush was na de aanslagen in 2001 wel korte tijd populair, maar stelde toch teleur. Zijn vijand uit Venezuela, de recent overleden president Chavez, maakte in eigen land zeker iets los, maar buitenlanders moesten om hem lachen. En de tijd moet leren welke status de eveneens onlangs overleden Britse premier Thatcher uiteindelijk zal krijgen.

Ik stel voor dat de Verenigde Naties bordjes maken met de tekst: ”Wacht tot de grootste vonk van het zelfvertrouwen gedoofd is. Er kan nóg een drama volgen”.

Reageren? buza@refdag.nl