Laura Batstra plaatst kritische kanttekeningen bij de DSM-5, de vijfde versie van het handboek voor psychiatrische aandoeningen. Om overdiagnostiek te voorkomen doet ze een voorstel tot ”stepped diagnosis”. Volgens dit model worden eerst een aantal lichtere behandelstappen doorlopen, voordat verwezen wordt naar specialistische hulp waar DSM-classificatie plaatsvindt.

Ik ben het met Batstra eens dat er kritiek mogelijk is op het huidige gebruik van het DSM-classificatiesysteem. De betekenis van een classificatie wordt vaak overschat. Zo wordt ADHD regelmatig ten onrechte opgevat als een aanwijsbaar en oorzakelijk ”ding”, terwijl het in werkelijkheid niets anders is dan een naam voor een welomschreven patroon van aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. Een kind is niet druk omdat het ADHD heeft, maar het drukke gedrag krijgt de naam ADHD.

Daarmee is niet gezegd dat ADHD geen ziekte is. Ik beschouw ADHD als een (behandelbare) ziekte. Het gaat immers om een ontregeling van psychische functies die gepaard gaat met lijden en disfunctioneren. Erkenning daarvoor is op zijn plaats.

Hierin verschil ik van mening met Batstra. Zij stelt impliciet dat een psychisch probleem geen ziekte is als het geen lichamelijke oorzaak heeft en/of niet aantoonbaar is met een objectieve (laboratorium)test. Daarmee hanteert ze een achterhaald ziektebegrip, waarin lichaam en geest te sterk gescheiden worden. Beseft ze dat vanuit haar optiek ook schizofrenie geen ziekte is? Overigens is haar opmerking dat voor geen enkel syndroom in de DSM een lichamelijke oorzaak is gevonden, gewoon onjuist.

Er zijn zeker goede redenen om terughoudend te zijn met DSM-labels, zeker bij lichtere problematiek. Ook staat buiten kijf dat psychische klachten vaak afnemen onder gunstige omstandigheden en een signaal kunnen zijn dat iemand zijn leven anders in moet richten. Maar dat sluit zorgvuldige DSM-classificatie niet uit. Classificatie helpt orde en eenduidigheid te scheppen in de complexe wereld van de psychiatrische diagnostiek en draagt bij aan wetenschappelijke onderbouwing van behandeling.

Een (DSM-)classificatie is geen diagnose. Als ik in mijn werk als psychiater een ”DSM-sticker plak”, haast ik me altijd erbij te zeggen dat het slechts een classificatie betreft. Een goede psychiatrische diagnose beschrijft het voor deze patiënt unieke verhaal met de mogelijk onderliggende factoren en de vermoede samenhang. Een classificatie is slechts een onderdeel daarvan. Laura Batstra maakt een veelgemaakte fout door de termen diagnose en classificatie door elkaar heen te gebruiken.

Batstra lijkt ook iets over het hoofd te zien. We zouden het een huisarts niet in dank afnemen als hij bij een hartinfarct, als gevolg van ”stepped diagnosis”, niet snel tot de juiste diagnose komt. Dat kan dodelijk zijn. Hetzelfde geldt voor een ernstige depressie of psychose. Bij ”stepped diagnosis” is het dus cruciaal om ernstige aandoeningen direct te herkennen.

De auteur is psychiater bij Eleos. Hij schrijft deze bijdrage op persoonlijke titel.