Commentaar: Tijdbom onder stufi
De Tweede Kamer debatteert pas in het najaar over het veelbesproken sociaal leenstelsel. Dat is donderdag besloten. De oppositie is het hier niet mee eens. Zij wil eerder een debat omdat er een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) op tafel ligt dat de gevolgen van het leenstelsel in kaart brengt. Genoeg stof voor discussie, vindt de oppositie. De regering wil echter eerst het wetsvoorstel klaar hebben om niet twee keer hetzelfde debat te voeren. Daar is wat voor te zeggen.
Het leenstelsel, dat de huidige basisbeurs (een cadeautje van de overheid) in 2015 vervangt in een lening die moet worden terugbetaald, wordt langzamerhand een hoofdpijndossier. De aanleiding voor het leenstelsel is dat de overheid moet bezuinigen op de studiefinanciering. Dat de studenten hiervoor de rekening gaan betalen, stuit op breed verzet. Daarom vroeg de regering aan het SCP onderzoek te doen naar de te verwachten gevolgen van het leenstelsel. Die blijken genuanceerd, weten we inmiddels. En dat maakt de discussie over het leenstelsel er niet makkelijker op.
De hoofduitkomst van het onderzoek is dat havisten en vwo’ers gewoon willen gaan studeren, ook al moeten ze straks geld lenen om hun opleiding te betalen. Voor mbo’ers geldt echter dat zij minder makkelijk zullen doorstromen naar het hbo, omdat ze dan een schuld opbouwen.
Omdat jongeren doorgaans een aversie tegen lenen hebben, zijn ze van plan hun studieschuld straks zo veel mogelijk te beperken door flink door te studeren. Ook geven ze aan eerder een studie te zullen kiezen met goede kansen op een baan, zodat ze na het afstuderen in ieder geval een inkomen hebben om hun schuld af te lossen. Dat zijn geen verkeerde gevolgen.
Daar staan echter andere zaken tegenover. Jongeren verwachten dat ze meer zullen gaan werken om extra inkomsten te hebben. Dit kan ten koste gaan van hun studie. Ook zullen ze terughoudend zijn met extra colleges en stages, al dan niet in het buitenland, om hun opleiding niet te verlengen. Verschraling ligt daarmee op de loer. Studentenverenigingen vrezen minder leden, omdat jongeren alle tijd in hun studie zullen willen steken.
Als de invoering van het leenstelsel gepaard zou gaan met afschaffing van de gratis ov-kaart –de beslissing daarover moet nog worden genomen– zijn de gevolgen voor de studenten nog groter. Niet alleen de financiële. Studenten zullen ook gaan kiezen voor een studie, universiteit of hogeschool dichter bij huis om de reiskosten te beperken, ook al betreft het niet hun eerste keus.
De redenering van het kabinet is begrijpelijk. Er moet bezuinigd worden, ook in het onderwijs. Bovendien profiteren studenten straks van hun hoge opleiding, dus is het redelijk dat ze er zelf aan bijdragen. Toch ligt er een tijdbom onder de nieuwe studiefinanciering. Invoering van het leenstelsel lukt alleen als de regering erin slaagt de oppositie erachter te krijgen, omdat zij in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft. Reden genoeg om de uitkomsten van het SCP-onderzoek serieus te nemen.
