Een kwart van een kab (inhoudsmaat van ruim 1 liter) duivenmest werd verkocht voor vijf zilverlingen. De gebruikte Hebreeuwse woorden betekenen letterlijk ”mest van duiven” en laten dus geen andere vertaling toe. Verder komt deze woordcombinatie niet in de Bijbel voor.

Dat het hier werkelijk om duivenmest zou gaan, lijkt niet waarschijnlijk. Ook bij grote honger eet je geen uitwerpselen en om die hoeveelheid duivenmest bij elkaar te krijgen heb je erg veel vogels nodig. Duiven werden in Israël als reine vogels gegeten. Het ligt daarom niet voor de hand dat er bij deze hongersnood nog veel duiven in Samaria geweest zullen zijn. Waar moeten we dan wel aan denken?

In Israël komen enkele soorten van de plant vogelmelk voor. Als deze planten in bloei staan doen ze, van enige afstand gezien, aan uitwerpselen van duiven denken. Joodse plantkundigen en Schriftverklaarders nemen aan dat de volksnaam voor deze plant ”duivenmest” was. Het gaat om een bolgewas en de bolletjes van de soort Ornithogalum narbonense zijn eetbaar.

Tijdens de oorlog werden in Nederland vanwege de honger ook tulpenbollen gegeten. Dat dit in Samaria gebeurde met de bollen van dit gewas, lijkt aannemelijker dan dat men de mest van duiven at. Toen Linnaeus in de 18e eeuw de wetenschappelijke naam Ornithogalum (letterlijk: vogelmelk) aan dit plantengeslacht gaf, deed hij dat omdat dit de Griekse volksnaam voor deze plant was. De Grieken aten soms ook de bollen en toen al was de mening gangbaar dat met de Hebreeuwse volksnaam duivenmest deze plant bedoeld werd.

Er komen in Europa, vooral rond de Middellandse Zee verschillende soorten vogelmelk voor. In Nederland is de echte vogelmelk (Ornithogalum umbellatum) inheems, zij het zeldzaam. Deze en andere winterharde soorten zijn heel geschikt voor verwildering in de tuin. Liefst groeien ze op een zonnige plaats, maar enige schaduw is geen bezwaar. Aan de grondsoort stellen ze geen bijzonder hoge eisen. Enkele niet winterharde soorten worden in het voorjaar geplant en als snijbloem geteeld, zoals de zuidenwindlelie. Ook bolletjes van de genoemde en waarschijnlijk in de Bijbel bedoelde soort Ornithogalum narbonense zijn hier verkrijgbaar.

Dit is het vierde deel in een serie artikelen over Bijbelse planten.