Toch weer paars plus?

Omdat de mogelijkheden voor een dergelijk kabinet van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks al tweemaal (snuffelfase én latere informatiepoging) zijn vastgelopen, lijkt dit op het eerste gezicht niet de meest voor de hand liggende optie. In De Telegraaf stelde Rutte recent zelfs „niet meer beschikbaar te zijn om te praten over andere kabinetten” dan een rechtse variant. Anderzijds zou het voor de VVD-leider wel eens de enige serieuze mogelijkheid kunnen zijn om zijn verkiezingsoverwinning nog te verzilveren met het premierschap.

Daarin ligt ook direct het grootste gevaar voor de VVD. De partij heeft fors aan onderhandelingskracht ingeboet nu dreigen met een rechts kabinet niet langer een optie is. PvdA, GroenLinks en D66 zullen daarom stukken minder buigzaam zijn dan de vorige keren.

En een middenkabinet?

Een middenkabinet van VVD, PvdA en CDA is tot nog toe tegengehouden door PvdA-leider Cohen. „Dan sterven we in elkaars armen”, stelde voormalig fractievoorzitter Hamer treffend over de optie die onder sociaaldemocraten wel wordt gezien als politieke zelfmoord, na de welhaast continue crisissfeer tussen CDA en PvdA in Balkenende IV. Maar tijdens de onderhandelingen tussen VVD, PVV en CDA stelde Cohen zich plots stukken constructiever op. Meermaals heeft hij sindsdien gezegd hierover best met het CDA te willen praten, mochten de onderhandelingen over rechts stranden. Het is echter de vraag of het CDA daar nu nog brood in ziet, nu de partij murw gebeukt door alle interne en externe reuring in de touwen hangt. Veel CDA’ers zien de partij liever wat jaartjes „herbronnen” in de oppositie. En bovendien: de weerstand die er binnen het CDA leeft jegens de PVV, is er onder een ander deel van de partij –en zeker onder kiezers– óók tegenover regeren met aartsvijand PvdA.

Zijn er meer varianten denkbaar?

Diverse andere opties passeerden de afgelopen maanden de revue, zoals een extraparlementair kabinet met bewindspersonen die boven de partijen staan. Ook laat SP-leider Roemer geen mogelijkheid onbenut de liefde te verklaren aan een centrumlinks kabinet van PvdA, CDA, SP en GroenLinks. Een door CDA-prominent Lubbers voorgestelde minderheidsvariant van VVD, CDA, D66 en GroenLinks zou daarnaast ook een kanshebber kunnen zijn. Deze opties hebben echter vooral gemeen dat ze voorbijgaan aan de wens van de kiezer om een ruk naar rechts te maken in het regeringsbeleid.

Nieuwe verkiezingen dus?

Pas wanneer alle opties vruchteloos blijken, komt het uitschrijven van nieuwe verkiezingen om de hoek kijken: een unicum in de parlementaire geschiedenis. Daarvan zijn we echter nog vér verwijderd. Immers: de langste formatie tot nu toe (Van Agt I) duurde maar liefst 208 dagen. Het is bovendien de vraag of nieuwe verkiezingen de huidige impasse kunnen doorbreken. Afgaande op de laatste peilingen zal de PVV –en daarmee de problemen om een kabinet te kunnen vormen– alleen maar groter worden.