Ongeveer acht van de tien kiezers stemmen woensdag op een onbekend raadslid van een partij waarop ze voor de Tweede Kamer zouden stemmen. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen waren dat er nog zeven van de tien. De invloed van de landelijke politiek op het lokale stemgedrag neemt met andere woorden toe.Dit wordt versterkt doordat media en (landelijke) politici er vanaf woensdag weer als de kippen bij zullen zijn om de uitslag te vertalen naar de verhoudingen in de Tweede Kamer. Dat is begrijpelijk, maar daarmee worden de eigen dynamiek en lokale autonomie toch echt tekortgedaan.

Tegelijkertijd moeten we ervoor waken om net te doen alsof de politieke voorkeur van de kiezer op landelijk niveau totaal anders zou zijn dan zijn lokale voorkeur, al zal dat laatste zeker voorkomen. Maar iemand die veel heil verwacht van marktwerking, zal daar op landelijk niveau niet anders over denken dan op lokaal niveau. Idem dito voor de kiezer voor wie stimulering van duurzaamheid vooropstaat, of voor wie een sterk sociaal beleid doorslaggevend is.

Haagse besluitvorming grijpt bovendien soms sterk in op lokaal niveau. Of het nu gaat om het vaststellen van de milieuruimte op Schiphol, of over het al dan niet onder water zetten van de Hedwigepolder. Toch is de lokale autonomie op gemeentelijk niveau doorslaggevend als het gaat om het al dan niet aanleggen van een rondweg, de hoogte van de parkeertarieven, het voortbestaan van het zwembad of het cultuuraanbod.

Wanneer het gaat om gebeurtenissen in de directe leefomgeving is de invloed van de gemeentelijke besluitvorming –en dus de verhoudingen in de gemeenteraad– groter dan de landelijke invloed. Daarbij neemt die invloed toe door decentralisering en overheveling van taken, zoals de zorgtaken via de WMO. Ook Den Haag heeft begrepen dat je lokaal moet doen, wat lokaal kan.

De verdeling van de financiële middelen is aan de gemeenteraad. Volgt uw raad Den Haag in zijn bezuinigingsdrang op zorg, of kiest die raad ervoor het geld anders te verdelen en bijvoorbeeld minder uit te geven aan bouwprojecten? Of kiest uw raad ervoor de inkomsten te vergroten door de parkeertarieven te verhogen? Of moet u langer wachten op uw bouwvergunning omdat er fors op het ambtenarenapparaat wordt bezuinigd?

Landelijke en lokale politiek zijn niet met een schaartje te knippen. Ze zijn nauw met elkaar verweven. Het is net zo onzinnig dat te ontkennen, als het onzinnig is te doen alsof het één pot nat is. We moeten die relatie erkennen, maar tegelijkertijd moeten politici proberen goed uit te leggen wat de verschillen zijn, waar de gemeentelijke autonomie ligt en hoe partijen daar lokaal in staan.

Dat is niet eenvoudig en die relatie leent zich er niet voor om in een paar oneliners uit te leggen. Toch is het nodig om recht te doen aan het verschil tussen de landelijke en de lokale autonomie. Het is ook nodig om het democratisch bestel te laten functioneren op de manier waarop we dat willen en zoals het bedoeld is. Dat mag van landelijke politici verwacht worden, maar ook lokale politici hebben een belangrijke rol te vervullen.

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden – Raadslid.Nu wil raadsleden hierin maximaal ondersteunen en probeert daarvoor instrumenten aan te dragen. Daarmee draag je collectief bij aan een beter begrip van de bestuurlijke verhoudingen in Nederland. Op nationaal en op lokaal niveau.

Alleen als raadsleden erin slagen die eigen rol duidelijk te maken, zullen over vier jaar misschien weer zeven, of wie weet nog maar zes mensen hun lokale stem bepalen op grond van hun landelijke voorkeur. Dat betekent niet dat ze ineens op een andere partij gaan stemmen, maar wel dat ze weten wat hun partij lokaal betekent.

De auteur is voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden – Raadslid.Nu en raadslid te Zeist.