In Nederland zal de werkloosheid volgend jaar naar verwachting oplopen richting de 10 procent. Dat gaan we merken op straat. De crisis heeft het leven van velen toch al veranderd. Het pensioeninkomen van mensen tussen de 40 en de 55 jaar oud is straks waarschijnlijk al met meer dan 10 procent gedaald. Wie dat gat wil dichten, zal langer door moeten werken, zeker als straks ook de AOW-leeftijd wordt verhoogd.Maar langer doorwerken zit er voor veel ouderen niet in. Ook zij zullen namelijk in groten getale hun baan verliezen. En ouderen die in Nederlands hun baan verliezen hebben nauwelijks de mogelijkheid om terug te keren naar de arbeidsmarkt. De kans dat een 55-jarige vanuit een WW-uitkering weer aan het werk komt is in Nederland 10 procent, voor een 60-plusser is dat nog maar 3 procent.

De wens van oudere werknemers om langer door te werken verhoudt zich dus slecht met de geringe kans op werk. Aanbod en vraag sluiten niet goed op elkaar aan. Eigenlijk is er helemaal geen sprake van een arbeidsmarkt voor oudere werknemers. Ook de baan-baanmobiliteit is in Nederland zeer klein. Bijna driekwart van de werknemers boven de 55 zit al meer dan tien jaar in dezelfde baan. Dat is een stuk hoger dan elders in Europa.

In Nederland blijven de lonen toenemen met leeftijd, ook na 45 jaar. In veel andere landen is dat anders. In Scandinavië stijgen de lonen veel minder met ervaring en leeftijd. Het gevolg is dat de werkloosheidsduur van oudere werklozen in Scandinavië slechts een derde is van die in Nederland en de mobiliteit onder ouderen aanzienlijk groter is.

Hoe krijgen we het nu voor elkaar dat werkgevers oudere werknemers gaan aannemen? En dat werknemers worden aangemoedigd hun vaardigheden aan te passen en deze in te zetten op de plaats waar ze het best aansluiten bij de behoeften en de snelle veranderingen op de arbeidsmarkt? Een dergelijk omslag vereist aanpassing van instituties als het ontslagrecht, de WW en de loonstructuur.

Het ontslagrecht is in Nederland uitzonderlijk strikt als het gaat om mensen met een vaste baan en dan vooral ouderen. De maximale WW-duur is uitzonderlijk lang voor ouderen. En demotie komt nog nauwelijks voor. Op hervorming van deze instituties rustte tot voor kort een taboe. Maar een crisis biedt kansen om dit te doorbreken.

Nu de ontslaggolf voor de deur staat zijn sommigen misschien blij dat onze arbeidsmarkt rigide is en mensen moeilijk kunnen worden ontslagen. Maar als we de arbeidsmarkt niet hervormen, verliezen we oudere werknemers voorgoed voor de arbeidsmarkt. Flexibilisering biedt kansen om bij herstel veel meer ouderen naar de arbeidsmarkt te krijgen. Dit is essentieel voor iedereen. We kunnen hun menselijk kapitaal niet meer missen.

De auteur is hoogleraar economie van de publieke sector aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Een uitgebreidere versie van dit artikel is te vinden op www.economieopinie.nl.