Het verhaal gaat dat in een plaats in Engeland jaarlijks wedstrijden worden gehouden in het liegen. Degene die het beste kan liegen, wint de eerste prijs. Om iedereen een eerlijke kans te geven, zijn professionele leugenaars uitgesloten van deelneming: advocaten en politici mogen helaas niet meedoen!

Vaak ziet men in de advocaat iemand die toneelspeelt, daarbij woede, emotie of verontwaardiging voorwendt en een rol speelt in het spel van de rechtspleging. Dat wordt advocaten trouwens ook vaak verweten: dat zij het rechtsbedrijf zien als één groot spel en dat zij plezier beleven aan de behandeling van conflicten.

Gezworen
Ik denk dat dit beeld voor een belangrijk deel juist is. Het is inderdaad zo dat advocaten maar in beperkte mate vooraf beoordelen of hun cliënten gelijk hebben. Maar dat is ook niet de taak van een advocaat.

Een advocaat moet wel vooraf beoordelen of het belang waarvoor hij wordt ingeschakeld zijn bijstand rechtvaardigt. De cliënt moet daarbij wel een rechtens te respecteren belang hebben. Iedere advocaat heeft bij zijn aanstelling gezworen dat hij geen zaak zal behandelen die hij ”in gemoede” niet rechtvaardig acht.

Het recht is vrijwel nooit een kwestie van recht tegenover onrecht. De situatie is nooit echt zwart-wit. Als dat zo zou zijn, zouden er geen advocaten en geen rechters nodig zijn. In bijna iedere procedure heeft ieder der partijen wel een beetje gelijk. Het is vanuit het standpunt van de partijen zelf bezien rechtvaardig dat zij opkomen voor hun recht.

Of een zaak wel of niet rechtvaardig is, kan ook niet zo eenvoudig worden vastgesteld. De advocateneed geeft daarvoor een nogal subjectief criterium. De advocaat moet dat namelijk toetsen aan zijn eigen gemoed, aan zijn geweten. En dat is ook typisch zo’n punt waar het bij veel advocaten aan schort (althans als je buitenstaanders moet geloven).

Als een cliënt een probleem voorlegt aan een advocaat zal de advocaat daarom niet als een rechter gaan beoordelen wie het meeste gelijk heeft of wie zijn gelijk kan bewijzen. Nee, de advocaat zal zoeken naar argumenten om het redelijke belang van zijn cliënt te laten zegevieren. Dat is een enorme uitdaging en een boeiend spel.

In een proces zal een advocaat niet alleen juridische argumenten aanvoeren. Juist in zaken waarbij het erom spant zal een advocaat alles uit de kast halen om het dubbeltje dat op z’n kant staat naar de goede kant te laten vallen. In zo’n geval zal de advocaat wellicht woede voorwenden of verontwaardigd doen over fouten in de procedure. Ik durf niet te zeggen of een advocaat dan wel of niet echt vertoornd is. Wel ben ik van mening dat er in de meeste gevallen sprake zal zijn van een beroepsmatige woede. Dat heeft veel weg van de toneelspeler die een rol speelt. Hij zal er alles aan doen om uitingen en emoties zo authentiek mogelijk te laten overkomen.

Overtuigen
Niet zo lang geleden heeft in deze krant een discussie gestaan over de vraag of christenen toneel mogen spelen. Voor advocaten -ook voor de christenen onder hen- is die vraag niet meer aan de orde. Dat punt zijn zij reeds lang gepasseerd.

Dat is helemaal niet erg. Het zou voor de cliënt pas een ramp zijn als zijn advocaat zonder enige betrokkenheid of emotie een juridisch correct pleidooi zou voorlezen. Het overtuigen van anderen gebeurt immers niet alleen door argumenten, maar vindt ook plaats door een overtuigende voordracht. Of, zo u wilt, door het vakkundig opvoeren van een professioneel stukje toneel!

Mr. J. D. van Vlastuin, advocaat bij de maatschap Bouwman Van Dommelen Advocaten.