Een van de grote vraagstukken waar gezinnen mee te maken hebben, is de combinatie van gezin en werk. Een van de grote vraagstukken waarmee werkgevers te maken hebben, is het dreigend gebrek aan personeel. Het komt mij voor dat beide problemen zich laten oplossen door het streven naar gezinsvriendelijk werkgeverschap.Ik pleit er beslist niet voor om elke vrouw tegen haar zin de arbeidsmarkt op te jagen. Maar aangezien veel van niet-werkende vrouwen graag aan de slag zouden willen, is er veel winst te behalen. Maar dan moeten we de problematiek wel in samenhang bezien. Modern gezinsbeleid kan niet zonder modern werkgeverschap.

Op zichzelf doen we het in Nederland wat betreft arbeidsparticipatie niet slecht. Steeds meer vrouwen blijven aan het werk nadat ze een kind hebben gekregen. Dat levert een hoge participatie op in vergelijking met andere landen. Dit gaat echter vooral om kleine deeltijdbanen.

Dat heeft deels te maken met onze opvattingen over gezin en opvoeding. In onze cultuur vinden we opvoeding eerst en vooral een zaak van de ouders, en dat is een groot goed. Maar het heeft zeker ook te maken met de moeilijkheden om gezin en werk te combineren.

Ouderschapsverlof
Voor ons als kabinet is de keuzevrijheid van ouders eveneens een groot goed. Het is aan mensen zelf om te beslissen hoe zij de taken voor zorg en arbeid met elkaar verdelen of regelen. Maar we hebben wel de taak om ouders in het spitsuur van hun leven, met kleine kinderen en beginnende carrières, zo goed mogelijk te ondersteunen, zodat zij een gezonde balans kunnen vinden tussen gezin en werk.

De politiek kan bijvoorbeeld de regels rond het ouderschapsverlof aanpassen, zodat het zowel voor mannen als vrouwen gemakkelijker wordt om ouderschapsverlof op te nemen. Dat gaan we dus ook doen.

Wat het bedrijfsleven kan doen, is arbeid flexibeler maken. Flexibilisering van arbeid is een weids begrip. Het heeft te maken met de verruiming van het dagvenster, waarbij werknemers naar keuze vroeger of later kunnen beginnen. Het heeft te maken met thuiswerken, flexibeler roosters, schooltijdbanen en deeltijdbanen. En het heeft ook te maken met de mogelijkheid voor werknemers om hun eigen roosters te maken. Duobanen? Jazeker, ook voor leidinggevende functies!

In veel zorginstellingen in Scandinavië is dat systeem van zelfroosteren al enige tijd ingevoerd. Verpleegkundigen geven aan wanneer ze willen werken, en vooral wanneer niet, en op basis van die persoonlijke voorkeuren wordt een dienstrooster samengesteld. Over het algemeen is iedereen er heel tevreden over.

Er zijn mogelijkheden te over om arbeid flexibeler te maken. Dat vraagt wel een nieuwe manier van werken: een nieuwe arbeidscultuur, een andere manier van managen, moderne ict-voorzieningen en passende werkafspraken. Werknemers krijgen meer eigen verantwoordelijkheid, managers moeten hun mensen op een andere manier aansturen.

Files
De Nederlandse werkgevers zouden de kansen moeten benutten om zich op een steeds krapper wordende arbeidsmarkt -ondanks de economische situatie- te onderscheiden als een modern, gezinsvriendelijk bedrijf.

Flexibilisering van arbeid is namelijk ook in het belang van werkgevers. Bijvoorbeeld omdat het een stuk gemakkelijker wordt om aan geschikt en gemotiveerd personeel te komen én om dat personeel vast te houden. En ook omdat goed gemotiveerd personeel een bedrijf of organisatie tot grote hoogte kan brengen. Vergeet overigens ook niet dat meer gespreide werktijden een positief effect kunnen hebben op de files.

Bedenk daarbij dat flexibeler werken ook de gelegenheid geeft om personeel in slappe tijden meer vrije tijd te bieden, en in piektijden juist meer in te schakelen, zonder dat het overuren en dus extra geld kost.

Nieuwe tijden vragen nieuwe oplossingen. Die oplossingen kunnen we alleen met gezamenlijke inspanningen tot stand brengen. Ik doe een dringend appel op bedrijven, op werkgevers en werknemers op landelijk en organisatieniveau, om gebruik te maken van wat kan en om creatief nieuwe oplossingen te vinden. Gezins- en bedrijfsbelangen komen veel meer overeen dan vaak wordt gedacht.

De auteur is minister voor Jeugd en Gezin. Dit artikel is een samenvatting van een woensdag gehouden toespraak voor werkgevers.