Overheidsprojecten blijken traag en duur. Zulke kwesties spelen ook bij complexe informatiseringsprojecten. Voorbeelden zijn de OV-chipkaart, de automatisering bij Belastingdienst, justitie en politie, het C2000-project voor de hulpdiensten en het elektronisch kinddossier. Ik houd mijn hart vast voor het volgende grote project: het elektronisch patiëntendossier (EPD).Informatie- en communicatietechnologie (ict) is goed voor zo’n 5 procent van ons bruto nationaal product. Het zorgt voor werkgelegenheid voor 300.000 mensen en jaarlijks wordt er voor bijna 13 miljard euro geïnvesteerd. Deskundigen berekenden dat de overheid voor 5 tot 6 miljard per jaar uitgeeft aan ict. Sommigen beweerden dat de kosten van mislukte ict-projecten bij de overheid in dezelfde orde van grootte liggen als die voor de Betuwelijn.

Vanwaar toch die vele overschrijdingen in tijd en geld en het grote aantal mislukte projecten? Gaat het met het EPD, gericht op verbetering van kwaliteit en doelmatigheid van de zorg, dan wel goed?

De regie voor het project ligt bij het ministerie van VWS. De kern van het systeem is een landelijk schakelpunt om tussen informatiesystemen in de gezondheidszorg gegevens te kunnen uitwisselen. Beveiliging, autorisatie en betrouwbaarheid staan voorop. Men heeft als eerste gekozen voor waarneemdossiers bij de huisarts en medicatiegegevens. Foute medicatie leidt tot een groot aantal vermijdbare ziekenhuisopnames.

Inspectie
De Kamer heeft de minister al verschillende keren gevraagd waarom het allemaal zo lang duurt. Organisaties van artsen, apothekers, juristen en accountants kwamen onlangs met stevige bezwaren. Toch drukt de minister door en dient dezer dagen zelfs een wetsontwerp in voor het verplichte gebruik van het EPD door geautoriseerde zorgaanbieders per 1 september 2009. De minister durft!

Ook meldde hij eind vorig jaar begin 2008 een langetermijnvisie op het EPD te zullen presenteren. Ik heb deze nog niet gezien. Verder zei hij dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) moet toezien op de kwaliteit van de medicatieverstrekking, op het compleet zijn van het medicatiedossier en op een sluitende medicatiebewaking.

De IGZ liet al snel van zich horen en waarschuwde onlangs apotheken voor ernstige medicatie- en receptfouten door onbetrouwbare patiëntgegevens en voor schijnveiligheid van elektronische apotheekinformatie. De inspectie vindt dat er een aanzienlijk risico bestaat voor de patiënt, omdat apotheken werken met vervuilde bestanden, waardoor de elektronische medicatie- en receptbewaking onveilig is. De IGZ dekt zich dus al in voor de invoering van het EPD. Maar wist de minister dit dan niet?

Ik denk dat de IGZ terecht waarschuwingsgeluiden laat horen. Ook de Raad van State en het College Bescherming Persoonsgegevens hebben commentaar en vinden dat er meer waarborgen voor de privacy moeten komen, zeker nu koppeling van bestanden mogelijk wordt door de verplichte invoering van een burgerpersoonsnummer voor de zorg. Artsen en apothekers merken verder op dat er nog niets is geregeld over de aansprakelijkheid van zorgverleners bij technische of andere gebreken aan het EPD, volgens hen een harde voorwaarde voor de invoering. Ik ben het ermee eens.

Architect
Baanbrekende projecten zijn vaak complex. Een landelijk EPD is inderdaad baanbrekend. Maar het is spijtig dat de belangrijkste gebruikers kennelijk pas nu met bezwaren komen. Ik ben daarom bang dat de minister zijn hand overspeelt. Dat zou een uiterst negatieve uitwerking hebben en het project op achterstand zetten. Daarom zou de minister -liever ten halve gekeerd- heel goed moeten luisteren naar de schat aan ervaringen die de laatste 25 (!) jaar op dit gebied is opgedaan door huisartsen en apothekers.

Het is te gek voor woorden dat de minister nu pas gaat zeggen wat zijn plannen zijn op de lange termijn. Als je een groot gebouw neerzet, dan moet de architect toch het bestek klaar hebben? De artsen en apothekers worden straks aangesproken op de inhoud van het EPD. Zij worden de bewoners van het huis.

Analyse van mislukte ict-projecten in Engeland laat zien dat het vaak ontbreekt aan deskundigheid en goed doordachte ontwerpen. Informatisering is pas in laatste instantie het programmeren van computers. Bij het bouwen van een huis gaat het pas in laatste instantie om het metselen van bakstenen. De opdrachtgever, de architect, de aannemer, de uitvoerder, de opzichter en de toekomstige bewoners hebben allemaal verschillende verantwoordelijkheden. Dat geldt ook voor het EPD-project.

Het EPD moet een succes worden en niet worden ingevoegd in de reeks van mislukte projecten. Een gedegen project kost nu eenmaal tijd (Jes. 28:16).

De auteur is hoogleraar medische informatica en was eerder rector magnificus van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl.