„Wat is uw visie op Israël?” Onlangs keerde ik terug naar Nederland, na negen jaar zendingswerk in Malawi. Meteen kwam deze vraag op mij af. Dat was even wennen.Afrikaanse christenen houden zich nauwelijks bezig met deze kwestie. Het ontbreken van een duidelijke Israëlvisie heeft de Afrikaanse kerk overigens niet belet om te groeien tot de grootste ter wereld.

Binnen de kwijnende christenheid van Nederland steekt de Israëlvraag echter steeds weer de kop op. Er zijn aanhangers van de vervangingstheorie, voor wie Israël eigenlijk heeft afgedaan omdat de Kerk in haar plaats zou zijn gekomen. Sommigen neigen naar (bedekt) antisemitisme. Daarnaast zijn er aanhangers van de dualiteitstheorie, die Israël een aparte plaats willen geven op de heilsweg naast die van de Kerk. Sommigen neigen naar een tweewegenleer, waarin Joden wordt toegestaan om Christus te passeren zonder Hem te voet te vallen. Wat moeten we met deze theorieën?

Staat Israël
De profetische belofte van herstel voor Israël geldt eeuwig, maar vormt geen doel in zichzelf. Die belofte is ondergeschikt aan Gods genadeverbond, dat al bestond voor de geboorte van Israël. Daarin gaat het niet in de eerste plaats om Israël, maar om het Koninkrijk van God.

De belofte van Israëls herstel heeft universeel effect, is dienstbaar aan Gods genadige bedoelingen voor de wereld. De landbelofte in de Bijbelse profetieën slaat niet op een beperkt geografisch gebied waar Joden de moderne staat Israël hebben gevestigd, maar op de realisatie van Gods Koninkrijk, waarin geheel Israël wordt samengevoegd met al Gods uitverkorenen.

Zichtbaar
Israël als geheel onttrekt zich nog aan onze waarnemingen. De relatieve onzichtbaarheid van Israël is het gevolg van de ballingschap, de diaspora en de ogenschijnlijke verdwijning van de tien stammen. De relatieve zichtbaarheid van Israël in het volk van de Joden heft de relatieve onzichtbaarheid van Israël niet op.

Het is derhalve nog niet mogelijk om de concrete vervulling van Gods belofte aan Israël aan te duiden in de geschiedenis. De geografische en etnische claims door het Joodse zionisme en door sommige christelijke Israëlvisies, die op de vervulling van Gods belofte vooruitlopen, zijn om die reden speculatief.

Dit wil niet zeggen dat er „dan geen ruimte meer is voor specifieke beloften en zegeningen” voor Israël. Juist niet. Ik meen dat de Israëlbelofte in de Schrift ons een visioen geeft dat zonder te vergeestelijken oneindig veel verder reikt dan slechts een moderne Joodse staat op de kust van de Middellandse Zee, en ons begrip van het aardse Israël overstijgt, in de dimensies van Gods Koninkrijk, „super-materieel en super-aards en tegelijk supra-materieel en supra-aards”, zoals Bernhard Reitsma dat zegt.

Een bijbelse visie op Israël onderscheidt tussen Kerk en Koninkrijk en ook tussen Israël en het Joodse volk. Zowel in de vervangingsgedachte als in de dualiteitsgedachte worden deze onderscheidingen onvoldoende toegepast. Daarom moeten die benaderingen worden afgewezen.

Christus roept
We geloven dat Israël als volk een plaats heeft in Gods verbond, dat het heil van de wereld beoogt. Die plaats wordt als volgt gekwalificeerd. Ten eerste, Israël wijst op het Koninkrijk van God, niet op de Kerk. Ten tweede, Israël kan alleen in Christus ten volle tot zijn recht komen. Ten derde, het hoe en wanneer van het herstel van Israël is een mysterie; Israëls identiteit is nog verborgen.

Mensen van alle volken zijn geroepen om Jezus Christus te aanvaarden als Zaligmaker en om leden te worden van zijn lichaam, de Kerk. Die roeping heeft een universele spits, geldt dus ook voor Israëlieten, voor Israëlieten die hun etnische kenmerken zijn kwijtgeraakt en voor Joden die nog etnisch en geografisch herkenbaar zijn.

De belofte van herstel voor Israël als volk benadrukt de roeping van Israëlieten om zich over te geven aan Jezus Christus. Vanwege hun positie als voorvorm van het Koninkrijk, heeft Israël daartoe een bijzondere verantwoordelijkheid, als voorbeeld voor de gojim, dat wil zeggen de andere volken van deze wereld. De christelijke Kerk heeft als taak om met tact en liefde het Evangelie te verkondigen en voor te leven aan Joden en aan geheel Israël, voorzover zij Christus nog niet kennen.

Openbaring in Christus
Hoe verder met de problemen waardoor diverse Israëlvisies worden gekenmerkt? Ik kan geen eindantwoord geven, maar wel een richting aanduiden. Dat is de weg van erkenning van het onderscheiden karakter van het Koninkrijk en de Kerk en ook erkenning van het mysteriekarakter van de identiteit van Israël. Omdat het Koninkrijk en de Kerk het eigendom van Christus zijn, mogen we vertrouwen dat het geheim van Israël in Christus tot openbaring zal komen.

De auteur was negen jaar zendingswerker in Malawi en verdiepte zich afgelopen maanden in de visies op Israël als voorbereiding op een studiereis naar Israël die Christenen voor Israël in juni organiseerde.