Dit droevige slot betekent gelukkig niet het einde. Maar dat Gods Koninkrijk door lijden heen en niet met geweld baan breekt, is verborgen voor wijzen en verstandigen. Het lijden en de opstanding van Christus vormen de kern van ons geloof. Ze zijn ook vaak het breekpunt. Dat bleek al toen Paulus met de wijsgeren op de Areópagus sprak en ook tijdens recente discussies over Intelligent Design. Jezus als voorbeeld: daar kunnen de meeste mensen wel mee leven. De overwinning op de dood is echter voor de verlichte mens een onmogelijkheid. Voor hen is ”ruhe sanfte” het laatste.De weg naar een wereld zonder lijden is voor de christen tegengesteld aan die van een ongelovige. In de natuur gaat het om ”survival of the fittest”, het overleven van de meest geschikte levensvorm. De sterke overleeft ten koste van de zwakke. In het Evangelie gaat het niet over ”the fittest”. Juist het zwakke, ”the weakest”, wordt door Hem opgezocht.

Voor verlichte mensen die voor Spinoza, Sartre, of Nietzsche kiezen, lijkt het leven een zinloze strijd om het bestaan. In een uitzending van de Humanistische Omroep van 16 maart zei iemand dat het leven geen enkele bedoeling of zin heeft. Dat alle tranen zullen worden afgewist, is een mooi sprookje, zo zei mij eens een collega.

Dat God met het lijden een bedoeling heeft, staat haaks op het moderne denken. Bach laat in de Matthäus Passion de woorden van Jezus, gesproken in de hof van Gethsémané, zingen: „Es muss also gehen.”

Schijnwereld
Maar is het lijden soms niet te zwaar om te tillen? „Quis non fleret” (wie zou niet wenen?), zingt het ”Stabat Mater”, het leed vertolkend van Maria, staande aan de voet van het kruis. Is het niet bedroevend te zien dat het er in de wereld, ondanks de verworvenheden van wetenschap en techniek en het bestaan van de Verenigde Naties, niet beter op is geworden? De conflicten in Irak en Darfur lijken onoplosbaar. Veel mensen zoeken een uitweg in zelfdoding of verslaving. Je ziet mensen wegvluchten uit dit concrete leven naar een schijnwereld, hun geboden door drugs of internetsites als Second Life.

Wie Jezus kent, hoeft níét te vluchten uit dit leven. Bach, in zijn Matthäus Passion: „Sehet, Jesus hat die Hand uns zu fassen ausgespannt. Kommt! Wohin? In Jesu Armen sucht Erlösung!” (Zie, Jezus heeft Zijn hand uitgestrekt om ons vast te houden. Kom! Waarheen? Zoek behoud in Jezus’ armen).

Het lijden in de wereld wordt door ongelovigen gebruikt als een stevig argument tegen het geloof. In zijn boek ”Onversneden christendom” noemt C. S. Lewis dit probleem het krachtigste wapen in de handen van atheïsten. „Kan God daar geen eind aan maken, als Hij zo machtig is?” Een antwoord op het probleem van het lijden dat door de mens zelf wordt veroorzaakt, zoals door oorlog of uitbuiting, is wellicht nog wel te geven. Maar als je meemaakt dat een kind jong sterft of als je de verwoesting ziet die een tsunami aanricht, verstommen alle menselijke redeneringen en leg je met Job de hand op je mond. Maar, ook Job wist dat dit toch niet het einde is: „Ik weet dat mijn Verlosser leeft.”

Bescheidenheid
Lijden noopt tot bescheidenheid. Nog niet zo lang geleden meenden christenen de maatschappij naar hun hand te kunnen zetten. Er waren veel organisaties, van korfbalvereniging tot universiteit, waar het woord ”christelijk” aan voorafging. Achteraf gezien kun je dit als triomfalisme betitelen. Het is bij de handen afgebroken.

Is de weg van de niet-christen zo veel beter? Is daar wél sprake van een steeds betere wereld? Het blijkt ijdele hoop en zeker niet bereikbaar langs de weg van survival of the fittest.

De boodschap van Goede Vrijdag is volstrekt anders. Bach laat de sopraan zingen: „Er hat uns allen wohlgetan, den Blinden gab er das Gesicht (...)” (Hij heeft ons allen welgedaan, blinden gaf Hij het gezicht (...)). Het was het antwoord uit Jesaja dat Jezus liet overbrengen aan de twijfelende Johannes in de gevangenis.

Christenen mogen, zonder pretenties, tekenen van het komende Koninkrijk oprichten. Door je verantwoordelijkheden positief op te pakken; door jonge mensen voor te gaan en hun de Weg te wijzen; door in woord en daad in het leven van alledag de boodschap van hoop door te geven. Dat inspireert!

De alt in Bachs Johannes Passion zingt: „Der Held aus Juda siegt mit Macht und schliesst den Kampf. Es ist vollbracht!” (De Held uit Juda overwint met macht en beslecht de strijd. Het is volbracht!) Het leven heeft wél zin.

De auteur is hoogleraar medische informatica en was eerder rector magnificus van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl.