Dat de paleizen Huis ten Bosch, Soestdijk en Het Loo met de koninklijke familie te maken hebben, is algemeen bekend. Het is vanzelfsprekend dat deze en andere bekende paleizen en kastelen in het nieuwe gidsje voorkomen.Heel anders ligt dat voor een kasteel als Beverweerd bij Bunnik, dat mooi te zien is vanaf de weg Wijk bij Duurstede-Bunnik. Het monument is sinds vorig jaar eigendom van gehandicapteninstelling Stichting Philadelphia Zorg, die op het terrein voorzieningen voor oudere vegetariërs wil realiseren.

Ooit was het kasteel echter eigendom van Willem van Oranje en zijn vrouw Anna van Buren en later van prins Maurits. Diens buitenechtelijke zoon Lodewijk kreeg het in 1627.

Kinderen uit buitenechtelijke relaties -veelal gewoon geaccepteerd aan het hof- kregen vaak een landgoed of buitenplaats. De naam van dat bezit werd dan gebruikt in de naamgeving. Zo luidde Lodewijks achternaam Van Nassau-Beverweerd. Twee eeuwen lang bleef het kasteel in bezit van zijn nageslacht.

Zakdoek
Fraai is ook Kasteel Biljoen bij Velp, niet ver van Arnhem. Dit is geen eigendom van de Oranjes geweest, maar de vrouw van koning Willem II, grootvorstin Anna Paulowna (1795-1865), vertoefde er lange tijd na de dood van haar man. Anna hoopte op het landgoed van de adellijke familie Van Hardenbroek rust en stilte te vinden. Een gevelsteen herinnert nog aan het verblijf.

Het verhaal gaat dat de zeer aristocratische Anna Paulowna tijdens haar wandelingen steeds werd vergezeld door haar kamenier en zes Russische honden. Op een paar passen afstand liepen twee dienaren, gevolgd door een lakei in groot tenue. De lakei had onder meer eau de cologne, zakdoeken en een regenmantel voor de koningin bij zich. Als Anna Paulowna een zakdoek nodig had, wendde zij zich tot de kamerdienaar, die de boodschap overbracht aan de lakei. Na gebruik liet de koningin de zakdoek vallen. De kamerdienaar liep de zakdoek vervolgens gewoon voorbij, waarna de lakei hem opraapte, zo schrijft Joke Reijnders in haar informatieve gids, die meer van dit soort aardig details vermeldt.

Tegenwoordig wordt Kasteel Biljoen bewoont door de familie Van Lüps. Het gebouw is niet te bezoeken, het park eromheen wel.

De bezoeker van het imposante Huis Bergh bij ’s-Heerenberg in de Achterhoek zal ook Oranjesporen kunnen ontdekken. Hier woonde Maria van Nassau, een jongere zus van prins Willem van Oranje. Zij was getrouwd met Willem van den Bergh, die in de strijd niet de kant van zijn zwager, maar van Spanje koos. Huis Bergh is tegenwoordig een museum met veel laatmiddeleeuwse kunst.

Gevangenis
Sommige huizen en paleizen waar de Oranjes woonden, bestaan niet meer, maar leven in de herinnering voort. Zo had het Zuid-Hollandse Naaldwijk zijn Paleis Honselaarsdijk, had Rijswijk zijn Huis ter Nieuburch en had het Gelderse Dieren het Hof te Dieren. Van deze buitenplaatsen resten nog kleine onderdelen of alleen fundamenten.

Paleis Honselaarsdijk bij Naaldwijk heeft twee eeuwen bestaan. Stadhouder Frederik Hendrik liet op de fundamenten van een ouder kasteel een nieuw slot bouwen. Aan het einde van zijn leven was het kasteel nog niet af. Hij en zijn vrouw Amalia van Solms verbleven er toen al wel regelmatig. Bekend is dat Amalia graag de bloemen uit de grote siertuin gebruikte voor decoratie.

De latere stadhouders Willem II en III maakten het gebouw af. Vooral stadhouder Willem III verbleef graag in de zomermaanden op het paleis. Niet lang daarna ging het bergafwaarts met dit kasteel, dat eens vol hing met schilderijen van Rembrandt, Rubens en vooral Van Honthorst. Het diende nog als gevangenis, militair hospitaal en militaire school, voordat koning Willem I het paleis liet slopen. Jammer dat er in het boek geen oude prent van het paleis is opgenomen.

Bewoners
In het boek komen verder onder meer aan bod: het Kasteel van Breda, dat nu de Koninklijke Militaire Academie huisvest, het verwoeste Kasteel Buren, het onderkomen van keizer Wilhelm II in Doorn, de vele paleizen en paleisjes in het centrum van Den Haag en het stadhouderlijk hof in Leeuwarden, dat nu een hotel is. Ook Huize de Paauw in Wassenaar, het Paleis-Raadhuis in Tilburg en Kasteel Zuylenstein tussen Leersum en Amerongen krijgen een plaats. Steeds vermeldt de auteur kort de historie, wie de bewoners zijn geweest en hoe het monument er nu voorstaat.

Het boek had aan waarde gewonnen als er voor een betere -maar duurdere- kwaliteit papier was gekozen en als van sommige kastelen een betere foto was geplaatst. De foto’s van Kasteel Drakensteyn en Paleis Huis ten Bosch had de uitgever niet op deze manier moeten willen afdrukken.

In de hoofdstukken zijn ook kadertjes opgenomen waarin de auteur uitstapjes maakt naar andere kastelen en paleizen die zijdelings een band hebben de Oranjes. Soms is de enige band dat de architect van het betreffende gebouw ook meegewerkt heeft aan de verbouwing van een van de koninklijk onderkomens. De kadertjes -altijd voorzien van een foto van het monument- zijn interessant, maar soms wat gezocht.

Mede n.a.v. ”Kastelen en paleizen van Oranje-Nassau”, door Joke Reijnders; uitg. Pearson Education Benelux, Amsterdam, 2006; ISBN 90 430 1200 9; 208 blz.; € 19,95.