De staatssecretaris van Onderwijs, die zich donderdag kandidaat stelde voor het lijsttrekkerschap, wil af van het beeld dat „de VVD er alleen is voor mensen die het goed hebben". Ook de bijstandsmoeder en de Marokkaanse buurtvader moeten zich bij de partij thuis voelen.De kandidatuur van Rutte, 39 jaar oud en vrijwel altijd zonder stropdas, is enthousiast ontvangen bij de VVD–top. Vicepremier Zalm noemde hem „een goede kandidaat" en dicht hem „goede kansen toe" om lijsttrekker en partijleider te worden. Fractievoorzitter Willibrord van Beek, die de woensdag afgetreden Jozias van Aartsen is opgevolgd „schat Rutte hoog in." Oud–minister van Defensie De Grave prees zijn „dynamiek en frisheid."

Ook VVD-coryfee Wiegel liet zich donderdag positief uit over de man die de plek wil innemen van zijn goede vriend Van Aartsen. Wiegel typeerde Rutte als een „aardige, eerlijke jongen", die veel kiezers kan aanspreken, al moet hij misschien nog een tikje harder worden.

Wiegel ziet een parallel met zijn eigen politieke loopbaan. Ook hij werd al jong VVD–leider (op zijn 31e) en ook hij streefde ernaar van de elitepartij voor de Wassenaarse chic een brede volkspartij te maken. „Dat gaat stap voor stap, met af en toe een terugslag. Rutte kan nu weer verdere stappen zetten."

Rutte onderstreepte donderdag dat zijn stijl dan wel verschilt van die van zijn voorganger Van Aartsen, maar dat de koers van de VVD dezelfde blijft. „Ik ben niet links. Het etiket van sociaal liberaal heb ik mezelf nooit opgeplakt."

Wat hem betreft zit dit kabinet de rit uit en komt er daarna weer een CDA–VVD–coalitie. D66 heeft hij er dan liever niet bij. Niet om inhoudelijke redenen, maar omdat samenwerken met zijn tweeën nu eenmaal makkelijker is dan met zijn drieën.

Een kabinet met de huidige PvdA ziet Rutte „niet zitten." Met die partij is over de sociale zekerheid geen zaken te doen en achter PvdA–leider Bos gaat „een heel leger aan oude aparatsjiks" schuil.

Op één onderdeel zal Rutte misschien afwijken van de lijn van Van Aartsen. Het vorig jaar vastgestelde Liberaal Manifest, gaat hij nog eens kritisch bestuderen. In dit beginselprogram worden allerlei staatsrechtelijke hervormingen voorgesteld, zoals een gekozen premier en een referendum. Rutte ziet er weinig in. „Ik ben niet zo van het staatsrechtelijke gegoochel." Rutte is op dit moment de enige kandidaat voor het lijsttrekkerschap. Gegadigden kunnen zich nog tot 20 april melden. Daarna kunnen partijleden hun voorkeur schriftelijk, per internet of telefoon bekendmaken.

Oorspronkelijk zou de uitslag pas begin juli bekend worden, maar donderdag besloot de VVD die te vervroegen. Op 31 mei is duidelijk wie bij de Kamerverkiezingen van volgend jaar mei de VVD–lijst zal aanvoeren. Wordt dat Rutte, dan zal hij waarschijnlijk meteen fractievoorzitter worden. Een ander VVD–Kamerlid zal dan naar Onderwijs verkassen.

Rutte hoopt dat meer kandidaten meedoen aan de strijd om het lijsttrekkerschap, want dan valt er wat te kiezen. Ook Van Beek en Grave pleitten daar donderdag voor. Maar het is onwaarschijnlijk dat partijkopstukken de strijd met Rutte zullen aangaan. Prominenten als de ministers Kamp (Defensie), Verdonk (Vreemdelingenzaken) en Hoogervorst (Volksgezondheid) hebben al laten weten niet beschikbaar te zijn. Ook in de VVD–fractie loopt niemand zich warm.