Wat is lekken? In de Plamegateaffaire had Afrikakenner Joseph Wilson onderzoek gedaan naar mogelijke pogingen van Saddam Hussein om uranium te kopen in Niger. Hij was tot de conclusie gekomen dat dit van deze pogingen geen sprake was geweest. Toen de regering-Bush dat negeerde en de uraniumkoop in Niger als argument inzette voor het besluit om Irak binnen te vallen, maakte Wilson zijn bevindingen openbaar. Dit is een duidelijke vorm van lekken.Daarmee hebben we een eerste eigenschap van lekken te pakken. Lekken bestaat altijd uit het geven van informatie aan de ene partij tegen de zin in van ten minste één andere partij.

Bij lekken gaat het om speciale informatie met een lading. Een ander voorbeeld. Onlangs werd bekend dat in de Watergateaffaire de tweede man van de FBI, Mark Felt, het lek was. Als Deep Throat speelde hij de informatie door aan journalisten van de Washington Post die uiteindelijk Nixon ten val bracht. Via de krant kwam deze informatie ter beschikking van congresleden en van de politie. Deze spelers hadden voldoende macht om de informatie te gebruiken voor acties tegen Nixon, die deze niet kon stoppen. Door de juiste informatie te lekken mobiliseerde Felt macht die hemzelf ontbrak.

Daarmee hebben we een tweede kenmerk van lekken. Het dient om macht te mobiliseren die iemand zelf ontbreekt maar die hij nodig heeft om een bepaalde invloed uit te oefenen. Lekken is een spel met informatie en macht.

Het is niet verwonderlijk dat wie lekt actief zal proberen om ontdekking te voorkomen. Een vermakelijk voorbeeld vinden we bij Mark Felt. Hij kreeg als opdracht het onderzoek naar Deep Throat te leiden. Tijdens dat onderzoek liet hij alle aandacht vallen op een openbare aanklager in Miami, werd alle energie gericht op het bewijs van diens schuld en bleef hijzelf buiten schot.

Hier hebben we een derde kenmerk van lekken. Het is riskant, soms zelfs gevaarlijk. Lekken is hoog spel spelen met de macht.

Is lekken goed of fout? Een algemeen antwoord is niet te geven. Mark Felt kon kiezen uit drie alternatieven. Niet lekken was de eerste optie en vele collega’s kozen die. Wel lekken maar onder dekking was de tweede en veel beter dan de eerste. Natuurlijk had Felt ook openbaar kunnen lekken. Ik weet niet welke risico’s Felt dan had genomen en wil daar dan ook geen snel oordeel over geven.

Ministeries
Op het ministerie van Defensie werd veel gelekt. Defensie is niet het enige ministerie. In elk geval in het verleden wilde men ook bij Justitie veel lekken. Hoe gaat lekken in dergelijke ministeries?

Lekken blijkt vaak pas achteraf. Ontdekken en straffen van daders zal meestal geen succes hebben. Voorkomen lijkt de beste aanpak.

Hoe zit dat met Defensie? In deze organisatie zijn de mogelijkheden tot interne machtsmobilisering groot. Militairen volgen samen hun interne opleidingen, werken lang bij het leger en ontwikkelen krachtige informele netwerken met allerlei ingebouwde spanningen. De kansen op tegenwerking en conflicten binnen de organisatie lijken me niet klein. Lekken gaat dan trekken. Zou het lekken doorgaan, dan is dat een omineus teken voor het slagen van de reorganisatie. Ik wens de minister van Defensie veel sterkte.

De auteur is expert op het gebied van politiek handelen en besluitvorming. In 2000 publiceerde hij ”Communicatief Management, tussen macht en communicatie”, begin 2006 verschijnt een nieuw boek van zijn hand.