Joseph Aloysius Ratzinger, die afgelopen zaterdag zijn 78e verjaardag vierde, werd op Stille Zaterdag geboren in een Beierse dorp. Hij komt uit een traditionele familie van landbouwers, hoewel zijn vader een politiefunctionaris was. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij verplicht lid te worden van de Hitlerjugend. Maar volgens de niet-onkritische biografie van de Amerikaanse Vaticaankenner John Allen heeft Ratzinger nooit de bijeenkomsten van de Hitlerjugend meegemaakt, ook al wil -blijkens kritische artikelen van de laatste dagen- een deel van de Angelsaksische pers dat doen geloven.

In 1951 werd Ratzinger tot priester gewijd. Een paar jaar later studeerde hij af in de theologie. In de jaren ’50 en ’60 doceerde hij fundamentele theologie. In 1962, toen hij al een bekend theoloog was, werd hij toegevoegd als adviseur van de Keulse aartsbisschop en kardinaal Joseph Frings tijdens het Tweede Vaticaans Concilie. Frings, maar ook Ratzinger, waren voorstanders dat de Rooms-Katholieke Kerk zich vernieuwde. Ratzinger was toen ronduit een van de ”angry young men” die de theologische basis legde voor progressieve conciliedocumenten.

Maar in de jaren na het concilie, dat in 1965 werd beëindigd, veranderde hij van positie. Volgens Allen schrok de Duitser van de richting die de samenleving in het geheel en de theologie in het bijzonder nam. Als docent aan de marxistisch georiënteerde universiteit van Tübingen zou hij het aan de stok hebben gekregen met revolutionaire (theologie)studenten. Dat zou hem een conservatief mens hebben gemaakt. In 1968 was Ratzinger nog progressief genoeg om een petitie te ondertekenen voor hervorming van de Congregatie voor de Geloofsleer (dat toen nog het Heilig Officie heette), een department van de Heilige Stoel dat hij in 1981 zelf zou aanvoeren.

In 1972 kwam de ”coming out” van de conservatieve Ratzinger, toen hij overstapte van het tijdschrift Concilium naar het conservatievere Communio. „Ik ben niet veranderd, het zijn de anderen die zijn veranderd”, zei Ratzinger later. De 78-jarige Duitser had het als ideoloog van het Vaticaan geregeld aan de stok met theologen die rammelden aan het geloofsgoed van het christendom. De Duitse kardinaal was ook de man die de bevrijdingstheologie in Zuid-Amerika, waarbij veel geestelijken wilden dat de kerk op een bijna marxistische manier voor het heil op aarde zou zorgen, vurig en met succes bestreed.

Meer moeite moest de kardinaal doen om het gevaar van het religieus relatisvisme te bestrijden. Voor Ratzinger is dat een van de grootste bedreigingen van het christendom. Tijdens de mis voor aanvang van het conclaaf, afgelopen maandag, zei hij in zijn preek dat „het hebben van een duidelijk geloof volgens het credo van de kerk vaak wordt gezien als fundamentalisme.” Hij stelde dat de kerk een dictatuur van relativisme moet verwerpen omdat die het bestaan van absolute waarheden ontkent. Ratzinger was ook de opsteller van het document ”Dominus Iesus”, dat in 2000 verscheen en waarin staat dat de Rooms-Katholieke Kerk als enige kerk redding biedt. Alle andere christelijke kerken worden „geen kerken in letterlijke zin” genoemd.

Maar of Ratinger als Benedictis XVI ook de man van staal is -hij werd de ’Pantzerkardinal’ genoemd- is nog af te wachten. Zijn pausnaam doet anders vermoeden. De Duitser koos ongetwijfeld deze naam in de wetenschap dat Benedictus XV (paus van 1913 tot 1922) tijdens de Eerste Wereldoorlog een zeer pacifistische politiek volgde. Deze paus was in vergelijking met zijn voorganger, de zeer antimodernistische paus Pius X, een man die openstond voor vernieuwing.