Isaac stelt dat Israëls ballingschap uit het land een weerspiegeling is van de uitdrijving van Adam en Eva uit de hof van Eden. Adam symboliseert volgens hem het oer-Israël, terwijl de hof van Eden het oer-beloofde land symboliseert. Zoals Adam werd verdreven uit het paradijs, zo werd Israël verdreven uit zijn land. Beide verloren daarmee het recht op bezit. Toch wijst de belofte dat de slang ooit verslagen zal worden op een toekomstig herstel van deze verloren status – zowel voor Adam als voor Israël.

Volgens Isaac begint de geschiedenis van zowel Israël als de mensheid in ballingschap

Volgens Isaac begint de geschiedenis van zowel Israël als de mensheid in ballingschap, en is de uiteindelijke bestemming een terugkeer naar de paradijselijke toestand van de hof van Eden: het herstelde Beloofde Land. Israël ontheiligde het land door ongehoorzaamheid aan Gods geboden en werd er daarom uit verdreven.

Isaac onderscheidt twee concepten van het Beloofde Land. Het eerste is het concrete land Kanaän, dat slechts een tijdelijke fase vertegenwoordigde. Het tweede is het universele Beloofde Land, dat zich uitstrekt over de gehele aarde. De uitspraak dat de tempel „een huis van gebed voor alle volken” zal zijn, duidt volgens hem op het verdwijnen van de grenzen van Israël en de uitbreiding tot de hele wereld – een nieuwe hof van Eden voor de mensheid.

„Israël, zoals Adam, verloor het recht op het land en zijn roeping om priesterlijk en koninklijk te zijn vanwege ongehoorzaamheid”, schrijft hij. „Zo verloor Israël haar competentie om een zegen voor de volken te zijn.” Het herstel van de vloek van Adam en de vernieuwing van het land zullen volgens Isaac niet nationaal, maar wereldwijd zijn.

Universeel

De theologie van het land, zegt Isaac, „gaat niet over een klein stukje grond in het Midden-Oosten, noch over een kleine etnische groep die het erfde. Het gaat om de verlossing van de hele schepping.” Abraham werd geroepen om een zegen te zijn voor de gehele wereld, niet slechts voor één volk. De oudtestamentische geboden over het leven in het land kunnen daarom volgens Isaac universeel worden toegepast: „Dit betekent onvermijdelijk een verschuiving van een theologie van het land naar een theologie van alle landen.”

Wanneer Paulus zegt dat al Gods beloften „in Hem ja en in Hem amen” zijn, ziet Isaac daarin ook alle beloften over het land Israël vervuld. De vernietiging van Jeruzalem in 70 na Christus is volgens hem geen afwijzing van het Oude Testament, maar juist een „bevestiging dat de christelijke beweging de wettige voortzetting is van Israëls verhaal”. „Het land is nu vervangen door de aarde”, stelt hij. De heilige stad Jeruzalem heeft zijn bijzondere rol verloren; die is nu toebedeeld aan het nieuwe Jeruzalem, dat eens zal neerdalen op de vernieuwde aarde.

In Isaacs visie is Israël reeds hersteld in Jezus Christus. „Het land van Israël is nu het land van Jezus, en omvat alle volken van alle naties. In Christus vindt het land zijn volle betekenis en is het geüniversaliseerd.” Het Koninkrijk zal volgens hem niet in de hemel, maar op aarde worden hersteld – al zijn alle beloften over Israël daarmee universeel geworden. Het huidige Israël heeft volgens deze visie geen blijvende rol, noch nu, noch in de toekomst.

Gebroken wereld

Door Israël te spiegelen aan de zondeval van Adam, presenteert Isaac een creatieve, maar theologisch problematische gedachte. Hij maakt enkele fundamentele fouten. De zondeval vond plaats in een volmaakt paradijs, terwijl Israëls ballingschap zich afspeelde in een gebroken wereld waarin de zonde al aanwezig was. Bovendien blijkt nergens uit de Bijbel dat Israëls ballingschap definitief zou zijn.

Zelfs in het komende Koninkrijk zullen de wet en het Woord van de Heere uitgaan van Sion en Jeruzalem

De slavernij in Egypte eindigde toen de „maat van de ongerechtigheid van de Amorieten” vol was (Gen. 15:16). De Babylonische ballingschap duurde slechts zeventig jaar (Jer. 25:11). Ook de diaspora na 70 na Christus zal eindigen „wanneer de tijden van de heidenen vervuld zullen zijn” (Luk. 21:24). De profeten spreken niet alleen over een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, maar ook over het herstel van Israël en de terugkeer van het Joodse volk aan het einde der tijden. Petrus verwijst in Handelingen 3:21 expliciet naar dit herstel zoals door de profeten is voorzegd. Zelfs in het komende Koninkrijk zullen de wet en het Woord van de Heere uitgaan van Sion en Jeruzalem. Sion is hier niet zozeer een geestelijke notie, maar ook een geografische aanduiding.

Munther Isaac heeft terecht oog voor het universele karakter van Gods Koninkrijk. Maar zijn conclusie dat Israël geen blijvende betekenis meer heeft en dat alle beloften aan dit volk zijn opgelost in de komst van Christus, houdt Bijbels niet stand. Dat zou ook een opheffing van Gods eeuwige verbond met Israël zijn, waarvan de landbelofte een duidelijk element is. Dit „universaliseren” doet onrecht aan de plaats van Israël in beide testamenten. Isaacs theologie weerspiegelt eerder een poging om, vanuit het Palestijnse narratief, Israël als land en volk theologisch en historisch te delegitimeren. Daarmee blijft zijn theorie een gekunsteld en Bijbels onhoudbaar concept.

Promised Land or Lands of Promise?

Munther Isaac

uitg. Regnum International Books

99 blz.

€ 9,28