De decembermaand staat symbool voor sfeer en gezelligheid. Gezinnen en families zoeken elkaar op, schuiven samen aan een knus gedekte tafel, doen zich tegoed aan lekkernijen en wisselen cadeautjes uit. De avonden vallen vroeg, tuinen en huizen zijn verlicht, winkelstraten lokken klanten met kersttaferelen in hun etalage en marktkooplui bieden chocomelk en glühwein aan.

Intussen breekt advent aan. Komende zondag is de kerkelijke ‘nieuwjaarsdag’, de eerste dag van het kerkelijk jaar. De geschiedenis daarvan gaat vele eeuwen verder terug dan die van het koopjesfestijn.

Lees ook

Geen gebraden gans, maar een ernstig kerstfeest

Advent begint niet met licht maar met schaduw. Advent wijst niet terug naar een donkere nacht in Bethlehem of een schamele timmermanswoning in Nazareth, maar naar de duisternis die viel in de hof van Eden. Voorgoed trok de mensheid daar de donkerte over zich heen, als God het niet genadig had verhoed.

Niet zonder reden was advent vanouds, al sinds de vierde eeuw, een tijd van boete en berouw, van bidden en vasten. Het waren de weken waarin de Vroege Kerk zich verwonderde over het mysterie van de menswording van Christus, „Die om ons mensen en om onze zaligheid is neergekomen uit de hemel, en vlees geworden is van de Heilige Geest uit de maagd Maria, en een mens is geworden”, volgens de belijdenis van Nicea. Hoe is het mogelijk dat Hij volkomen God én volkomen mens in één Persoon is en dat Hij wilde komen naar een wereld die de duisternis verkiest boven het licht?

Op al die vragen is maar één antwoord: het is Gods eenzijdige, soevereine liefde tot mensen, óver de breuk van het paradijs heen. De wortels van advent gaan verder terug dan de zondeval. Christus had Zijn kinderen al lief vóór de wereld bestond. De Engelse prediker Spurgeon gaf er deze woorden aan: „Lang vóór de morgenster zijn stralen door de duisternis wierp, voordat de vleugel van een engel het onbegaanbare hemelruim doorkliefde, voor ook maar iets van het geschapene zich ontworstelde aan de baarmoeder van het niets, had God, onze God, Zijn hart op al Zijn kinderen gezet.”

Het overdenken van dit mysterie is reden tot verootmoediging. Daarom wees de Vroege Kerk bij advent op de noodzaak van bekering en berouw. Daarom verboden puriteinen in de zeventiende eeuw het geven van geschenken en wilden sommige predikanten de feestdagen liever helemaal afschaffen. Advent heeft meer van doen met vasten en verwonderen dan met vieren en versieren. Immers, aanstaande zondag is de eerste dag op weg naar het graf van de Man van smarten.

Aanstaande zondag is de eerste stap op weg naar het graf van de Man van smarten