„Het is een zaak die de gemoederen in Nederland flink in beweging heeft gebracht”, zei advocaat-generaal mr. J. L. van der Neut twee weken geleden bij het gerechtshof in Leeuwarden. „Er is wel gesproken van de grootste gerechtelijke dwaling ooit. Dat valt nog alleszins te bezien.”

Christel Ambrosius werd op 9 januari 1994 vermoord in het boshuisje van haar oma aan de Driewegenweg in Putten. Twee verdachten werden aangehouden, later werden ze bekend als de Twee van Putten. Het duo, in 1995 in hoger beroep veroordeeld tot tien jaar cel, is na het uitzitten van de straf op vrije voeten. Ze houden vast aan hun onschuld en eisen genoegdoening. De Hoge Raad stemde in met een herziening en gaf het gerechtshof in Leeuwarden opdracht de zaak opnieuw te behandelen.

Na meer dan tien rechters, duizenden dossierpagina’s, een dik boek, talloze artikelen en andere media-aandacht wachten Herman Dubois (41) en Wilco Viets (31) weer op een uitspraak. Vol goede moed. Ze hebben het idee dat de rechters naar hen luisterden.

Hun raadsman, mr. G. G. J. Knoops, bepleitte twee weken geleden voor het hof dat „de verdachten in de Puttense moordzaak nu eindelijk eens het voordeel van de twijfel dienen te krijgen, een voordeel dat ook hen, en júist hen, toekomt.” De advocaat erkent dat de raadsheren voor een bijzonder moeilijke keuze staan. „De zaak werd heropend omdat er zo veel tegenstrijdigheden lagen, maar het aantal conflicterende aanwijzingen nam in dit proces alleen nog maar toe.”

Woensdag hakt het hof in Leeuwarden de gordiaanse knoop door. Veertien dagen hadden de drie raadsheren in de beslotenheid van de raadkamer om het vonnis te vellen. Eerst mocht de jongste raadsheer, mevrouw G. M. van der Meer, haar visie geven. Daarna mr. H. M. Poelman, de man die graag citeerde uit het dagboek van getuige en verdachte Schuchard, de stiefschoonvader van beide mannen. De voorzitter van de strafkamer, de rustige en slimme Fries mr. W. H. Vellinga -die binnenkort verkast naar Den Haag waar hij advocaat-generaal wordt bij de Hoge Raad- kwam als laatste aan bod.

Over de kwestie van wel of niet schuldig wordt bij meerderheid besloten. Het hof heeft slechts twee mogelijkheden: bevestiging van het arrest van het hof in Arnhem of vernietiging daarvan en dus vrijspraak. Woensdagochtend om halftien, ruim acht jaar na de moord, komt er een einde aan deze slepende kwestie.

Veroordeling of vrijspraak? Enkele meningen.

Prof. mr. G. A. M. Strijards, bijzonder hoogleraar strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen:
„Het hof kan zich waarschijnlijk niet bevrijden uit de dwangbuis van de Hoge Raad dat er vrijspraak moet komen. Eigenlijk durf ik geen echte voorspelling te doen. De zaak hangt van zo veel eigenaardigheden aan elkaar. Zo dook er op het allerlaatste moment weer een schaamhaar op die mogelijk van Viets is. De advocaat-generaal hield zich in zijn requisitoir vast aan de bekentenissen. Maar daar kun je twijfel over hebben. En bij twijfel mag je niet veroordelen.”

Mevrouw E. van Drie, woordvoerster van de gemeente Putten:
„Duidelijkheid, daar heeft iedereen baat bij. Voor alle betrokkenen is het goed als er een einde komt aan de zaak. Als gemeente onthouden we ons van commentaar, het is een zaak van justitie. Er is de laatste jaren zo ontzettend veel over geschreven. En steeds weer tv-ploegen op het marktplein. Of de kwestie het imago van de gemeente beïnvloedt? Er gebeurt natuurlijk veel meer in Putten. Dit is gelukkig een incident geweest.”

Peter R. de Vries, misdaadverslaggever:
„Het blijft een wankele zaak. Concreet bewijs dat de twee schuldig zijn is nog steeds niet geleverd. Op veel vragen is geen antwoord gegeven. Zo blijft onduidelijk van wie het sperma afkomstig zou moeten zijn, hoe de sleutel van het huis terug in de schuur is gekomen en ook is het moordwapen niet gevonden. Mocht het hof de twee verdachten opnieuw schuldig verklaren, dan ga ik door met het onderzoek in de zaak. Het sperma moet naar de ware dader leiden.”

Mr. J. D. van Vlastuin, advocaat bij Bouwman Van Dommelen Advocaten in Utrecht:
„Ik spreek ook namens mijn collega A. Klaassen, met wie ik samen schreef over de kwestie. De beide mannen werden eerder veroordeeld op grond van hun bekentenissen, die al vrij vroeg kwamen. Dat punt is nu nog het belangrijkst; het technische bewijs was van meet af aan al niet indrukwekkend, om niet te zeggen heel vaag. Neem het mes dat op de hei werd gevonden, dat kan daar ook al wel twee jaar eerder hebben gelegen. In Leeuwarden is de ongeoorloofde druk in de politieverhoren echter niet vastgesteld, integendeel. En zelfs de verdediging zei bij het hof dat de aanhouding van de twee mannen destijds redelijk was. Maar aanhouding en verdenking zijn niet voldoende voor een veroordeling. Wij neigen er zelf echter naar te zeggen dat de veroordeling woensdag toch in stand zal blijven, omdat de bekentenissen in Leeuwarden overeind bleven. Als het hof deze jongens vrijspreekt, is het in de toekomst voor het openbaar ministerie heel moeilijk een veroordeling te krijgen op grond van een bekentenis.”

B. Dittrich, Tweede-Kamerlid voor D66:
„Dat de Hoge Raad besloot tot heropening van de zaak was baanbrekend, dat kwam in Nederland bijna nooit voor. Daarmee is erkend dat het werk van rechters ook mensenwerk is. Een hoofdregel in het strafrecht is dat wettig bewijs ook overtuigend bewijs moet zijn. De twijfels in deze zaak waren groot, en zijn, als ik de mediaberichten mag geloven, alleen maar groter geworden. Bij zo veel twijfel lijkt mij de uitkomst vast te staan. Als de mannen worden vrijgesproken, is het vervolgens zaak dat het onderzoek wordt heropend. Want het is voor de nabestaanden ondraaglijk als deze zaak niet wordt opgehelderd.”