PAS-melders, wat zijn dat ook al weer?

Het zijn bedrijven die door falend overheidsbeleid geen geldige natuurvergunning hebben. Zij zijn daardoor formeel in overtreding. Dat is het geval sinds eind mei 2019, toen de Raad van State –de hoogste bestuursrechter in Nederland– het zogeheten Programma Aanpak Stikstof (PAS) buiten werking stelde omdat het in strijd was met Europese natuurwetgeving. Onder het PAS, dat in 2015 was ingegaan, konden bedrijven voor activiteiten de weinig stikstofuitstoot opleveren geen natuurvergunning verkrijgen, maar moesten ze volstaan met een melding.

Wat doet de overheid om de situatie recht te zetten?

Sinds februari 2022 loopt er een legalisatieprogramma. Dat gaat via de provincies, die over de natuurvergunningen gaan. Voor legalisatie hebben zich een kleine 2500 PAS-melders aangemeld. Volgens de Wet natuurbescherming moeten de PAS-melders uiterlijk drie jaar na de start van het programma een vergunning hebben. Tot nu toe zit daar geen schot in. Probleem is dat er weinig stikstofruimte is om aan de PAS-melders toe te kennen. Die ruimte moet onder meer komen uit de diverse stoppersregelingen in de veehouderij.

Waarom kwam de Raad van State er nu weer aan te pas?

Twee activistische milieuorganisaties, Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu, proberen de provincies via rechtszaken te dwingen om handhavend op te treden tegen PAS-melders. Dat betekent dat de provincies bedrijven zouden moeten dwingen de betwiste activiteiten te staken. In dat geval staat de toekomst van honderden veehouderijen op het spel. Provincies willen de uitkomst van het legalisatieprogramma afwachten. MOB en Leefmilieu, die de adressen van PAS-melders met een beroep op de Wet open overheid (Woo) hebben verkregen, willen daar niet op wachten en doorlopen beroepsprocedures tot aan de hoogste bestuursrechter. Woensdag deed die uitspraak in drie zaken, met betrekking tot een melkveehouderij in Kampen en een biocentrale in Balkbrug (beide in Overijssel) en een vleesverwerker in IJsselstein (Utrecht).

Wat heeft de hoogste rechter uitgesproken?

Provincies zijn niet altijd verplicht om op te treden tegen PAS-melders. Tot medio 2025 krijgen ze de ruimte om in sommige gevallen af te zien van handhaving. De provincies moeten dan wel „motiveren dat er een redelijk evenwicht is tussen de belangen van PAS-melders aan de ene kant en het natuurbelang aan de andere kant”. Voor elke PAS-melder waarvoor een handhavingsverzoek is ingediend, moeten de provincies een aparte beoordeling maken. Voor de drie genoemde bedrijven moeten Overijssel en Utrecht nieuwe besluiten nemen, want hun motivering was volgens de Raad van State tot nu toe onder de maat.

Zijn de PAS-melders hiermee geholpen?

Voorlopig wel. Ook is duidelijk geworden dat provicies creatieve maatregelen kunnen nemen om hen te helpen. De Raad van State noemt als voorbeeld het bemestingsverbod dat Overijssel heeft ingesteld op landbouwgrond die de provincie in eigendom heeft. Daardoor is tijdelijke stikstofruimte beschikbaar gekomen. Overijssel is tevreden over de uitspraak en noemt die „een steun in de rug voor de PAS-melders”.

Boerenorganisatie LTO spreekt van „alleen maar uitstel” en vindt dat de onzekerheid voor ondernemers nog steeds niet is weggenomen. De overheid moet de bedrijven zo snel mogelijk legaliseren, vindt LTO.